BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA

BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA - Kazusy

Podstawowe zasady etyczne, które powinien przestrzegać psychoterapeuta prowadzący terapię dzieci i młodzieży nie odbiegają od reguł obowiązujących w pracy z klientami dorosłymi. W niektórych przypadkach wymagają one pewnych modyfikacji, ze względu na specyfikę pracy z dziećmi. Po pierwsze, kontrakt powinien być zawarty zarówno z opiekunami dziecka, jak i nim samym. Zawierając kontrakt z dzieckiem, psychoterapeuta musi uzyskać świadomą i dobrowolną zgodę na kontakt, jednak bywa, że zadanie to staje się wyjątkowo trudne z paru powodów (Toeplitz, 2007). Po pierwsze, nie zawsze dziecko potrafi zrozumieć jaki jest cel wizyty u psychoterapeuty (np. dlaczego jego zachowanie jest problematyczne zdaniem rodziców). Poza tym, podczas prowadzenia terapii dzieci i młodzieży, psychoterapeuta może znaleźć się w sytuacji, w której będzie musiał poradzić sobie z konfliktem pomiędzy oczekiwaniami rodziców, którzy domagają się udziału dziecka w terapii, a odmową kontynuowania spotkań ze strony dziecka. Dodatkowo, psychoterapeuta powinien pamiętać, że rodzice mogą stosować różnego rodzaju naciski na dziecko, co zmniejszy możliwość wyrażenia przez dziecko dobrowolnej zgody na udział w terapii. Co więcej, młodsze dzieci mogą nawet nie być świadome, że posiadają prawo do odmowy udziału w terapii. Zaleca się, aby psychoterapeuci szanowali brak zgody dziecka na kontakt z nimi. Postulat ten związany jest z przestrzeganiem zasady szacunku wobec podmiotowości klienta. Informowanie dziecka o warunkach kontraktu powinno być dopasowane do potrzeb dziecka i do wymogów sytuacji. Schier (2007) zauważa, że małe dzieci nie posiadają poznawczej reprezentacji związku terapeutycznego, nie wiedzą czym są pieniądze i do czego służą – podawanie 3-letniemu dziecku zbyt szczegółowych informacji mogłoby go niepotrzebnie obciążyć emocjonalnie i poznawczo. Tak więc terapeuta musi przemyśleć, które elementy kontraktu mogą zostać przekazane klientowi małoletniemu, a następnie dostosować swoją wypowiedź do możliwości intelektualnych dziecka. Także stosowane techniki terapeutyczne muszą być dostosowane do możliwości poznawczych dziecka.

Psychoterapeuta, poza uwzględnianiem w terapii dzieci i młodzieży kontekstu rozwojowego, musi brać pod uwagę także kontekst rodzinny. Perspektywa rodzinna jest ważna z co najmniej kilku powodów. Po pierwsze, rodzice, rodzeństwo, dziadkowie i dalsza rodzina stanowi podstawowe i najważniejsze środowisko życia dziecka. Terapeuta musi być świadomy, że niektóre problemy dziecka mogą być wynikiem innych problemów, które zachodzą w obrębie rodziny. Poza tym, zgodnie z zapisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego niepełnoletnia jest osoba, która nie ukończyła 18 r.ż. – do osiągnięcia pełnoletniości decyzje w sprawie dziecka podejmują opiekunowie prawni. W związku z tym prowadzenie terapii dzieci i młodzieży wiąże się z uzyskaniem przez terapeutę zgody rodziców na wszelkie działania mające na celu pomoc dziecku. Zgoda opiekunów prawnych jest wymagana podczas zawierania kontraktu, w sytuacji konsultacji czy superwizji, a także stosowania określonych technik terapeutycznych. Psychoterapeuta nie ma prawa prowadzić psychoterapię osoby małoletniej jeżeli jej opiekun prawny nie wyraził na to zgody.

Literatura cytowana:

• Z. Toeplitz, Zawieranie kontraktu psychologicznego z dzieckiem [w:] Problemy etyczne w badaniach i interwencji psychologicznej wobec dzieci i młodzieży, A.I. Brzezińska, Z. Toeplitz (red.), Academica Wydawnictwo SWPS, Warszawa 2007, s. 237 - 245.

• K. Schier, Problemy etyczne w psychoterapii dzieci i młodzieży [w:] Problemy etyczne w badaniach i interwencji psychologicznej wobec dzieci i młodzieży, A.I. Brzezińska, Z. Toeplitz (red.), Academica Wydawnictwo SWPS, Warszawa 2007, s. 223 - 236.

Literatura rozszerzająca:

• K. Sikora, Zagadnienia etyczne i prawne w psychologii zdrowia dzieci i młodzieży [w:] Psychologia zdrowia dzieci i młodzieży. Perspektywa kliniczna, W. Pilecka (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011, s. 497 - 516.

• Casemore, R. (2005). Czym różnią się problemy etyczne związane z pracą doradczą z dziećmi i młodzieżą od tych związanych z terapią osób dorosłych? tłum. E. Zaremba-Popławska [w:] Co wolno, a czego nie wolno terapeucie. Zagadnienia etyczne w pytaniach i odpowiedziach, C. Jones, C. Shillito-Clarke, G. Syme, D. Hill, R. Casemore, L. Murdin (red.), Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, s. 72 - 75.

• M. Pilecki, M. Orwid, Zagadnienia etyczne w psychoterapii wieku rozwojowego [w:] Etyka. Psychologia. Psychoterapia, A. Margasiński, D. Probucka (red.), Wydawnictwo Aureus, Kraków 2004, s. 75 – 88.