BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA

BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA - Kazusy

Osoby badane, które brały udział w eksperymencie Ascha, zostały wprowadzone w błąd dwukrotnie: (1) w początkowej fazie eksperymentu, gdy były przekonane, że uczestniczą w badaniu dotyczącym percepcji oraz (2) podczas trwania eksperymentu, kiedy nie były świadome, iż pozostali uczestnicy badania to pomocnicy eksperymentatora. W związku z zastosowaniem procedury decepcyjnej, uczestnicy eksperymentu nie mieli możliwości wyrażenia świadomej i dobrowolnej zgody na udział w badaniu. Asch zastosował posteksperymentalną procedurę wyjaśniającą (tzw. debriefing), podczas której ujawniono uczestnikom prawdziwy cel eksperymentu oraz przedstawiono procedurę badawczą. Jak zauważa sam autor badania:

nie jest ani usprawiedliwione, ani rozsądne rozstawanie się z osobą badaną bez szczegółowego poinformowania jej o charakterze eksperymentu, w którym brała udział. Eksperymentator ma obowiązek wyjaśnienia wątpliwości osoby badanej oraz podanie powodu, dla którego umieszczono ją w określonej sytuacji eksperymentalnej (Asch, 1951/2001, s. 19).

Krytycy badań w których stosowana jest procedura decepcyjna (por, Hock, 2005; Frankfort-Nachmias, Nachmias, 2001) zauważają, że pomimo debriefingu osoby badane mogą stracić zaufanie do psychologów jako specjalistów, którzy wprowadzili ich w błąd, a następnie manipulowali ich zachowaniami.

Asch nie zapewnił osobom badanym pomocy psychologicznej, choć miał świadomość, iż procedura eksperymentalna mogła wywołać stres wśród uczestników badania, związany z przeciwstawianiem się zdaniu większości grupy. Również po wyjaśnieniu celu eksperymentu osoby badane mogły poczuć się zażenowane swoim zachowaniem. Być może część z nich zaczęła żałować, że wzięli udział w eksperymencie psychologicznym.

Literatura cytowana:

• Asch, S.E. (1951/2001). Wpływ nacisku grupy na zmianę i zniekształcenie sądów. [w] J. Siuta (red.), Konteksty ludzkich zachowań (s. 17-30). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

• Frankfort-Nachmias, C., Naachmias, D. (2001). Metody badawcze w naukach społecznych. Poznań: Zysk i S-ka.

• Hock, R.R. (2005). 40 prac badawczych, które zmieniły oblicze psychologii. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Literatura rozszerzająca:

• Brzeziński, J. (2009). Psycholog wobec osób uczestniczących w badaniach psychologicznych – między poprawnością metodologiczną a poprawnością etyczną. [w] J. Brzeziński, B. Chyrowicz, W. Poznaniak i M. Toeplitz-Winiewska, Etyka zawodu psychologa (s. 115-146). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.