ETYKA W PSYCHOLOGII

ETYKA W PSYCHOLOGII - Kazusy

Sąd przyznał odszkodowanie pacjentce argumentując, że edukowanie innych psychiatrów poprzez literaturę opartą na studiach przypadków jest cennym pomysłem, ale nie może stać ponad obowiązkiem zachowywania poufności w relacji psychoterapeuta-klient.

Zasada zachowywania tajemnicy zawodowej wynikająca z poszanowania prywatności klienta, stanowi jedną z najważniejszych zasad psychoterapii. Tajemnicą zawodową objęte są wszystkie informacje, które uzyska terapeuta w trakcie wykonywania czynności służbowych (art. 13, Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta). Tajemnica dotyczy więc nie tylko diagnozy, wyników psychologicznych, ale także sytuacji materialnej klienta, rodzinnej, zawodowej itp. Warto dodać, że psychoterapeuta jest zobowiązany do zachowania poufności danych także po śmierci klienta oraz powinni zabezpieczyć informacje dotyczące przebiegu psychoterapii na wypadek własnej śmierci (wskazówki dotyczące tej kwestii podaje Casemore, 2005). Istnieją sytuacje, w których psychoterapeuta ma prawo ujawnić informacje dotyczące klienta – jedną z nich jest konsultacja z superwizorem czy lekarzem. Jednak także w tych przypadkach terapeuta ujawnia informacje odnoszące się do problemu klienta oraz stara się nie prezentować danych, które mogłyby ujawnić tożsamość klienta.

Shillito-Clarke (2005) zwraca uwagę na trzy kwestie, które powinien rozpatrzyć terapeuta jeżeli zamierza posłużyć się problemem klienta w publikacji naukowej. Po pierwsze, psychoterapeuta powinien mieć świadomość, że jego zamiar wykorzystania historii klienta jako case study może postawić go w sytuacji konfliktu ról: z jednej strony będzie działał na rzecz dobra klienta, z drugiej może – nawet nie do końca świadomie – przedłużać proces terapii, kierować się wiernością do podejścia teoretycznego itp. – działania te mają na celu jak najlepsze „dopasowanie” przypadku klienta do potrzeb publikacji naukowej. Po drugie, psychoterapeuta musi bezwzględnie uzyskać zgodę na wykorzystanie problemu klienta w celach naukowych czy szkoleniowych. Uzyskanie takiej zgody nie zawsze jest łatwe i terapeuta powinien wykazać się wrażliwością na możliwe negatywne skutki poproszenia klienta o wyrażenie zgody na opublikowanie jego problemu. Przykład stanowić może sytuacja, w której terapeuta pyta klienta pod koniec procesu psychoterapii o możliwość opisania wspólnie przebytych sesji – klient zaczyna się zastanawiać, czy nie stanowił jedynie środka do osiągnięcia celu terapeuty, jakim jest publikacja naukowa, lub niepokoi się, że jego problem lub on sam jest na tyle dziwny, iż terapeuta pragnie go opublikować. Po trzecie, psychoterapeuta musi opisać historię klienta w taki sposób, aby nikt nie mógł zidentyfikować jego tożsamości.

Psychoterapeutka Joan Roe nie uzyskała świadomej zgody klientki na publikację jej historii oraz zbyt szczegółowo opisała jej problem – złamała w ten sposób obowiązek zachowywania tajemnicy zawodowej. Nie wiadomo również, czy opublikowanie książki nie miało negatywnych konsekwencji dla życia rodzinnego i zawodowego innych klientów Roe.

Literatura cytowana:

• Casemore, R. (2005). Jakie kwestie natury etycznej i praktycznej mogą być związane z przechowywaniem dokumentacji dotyczącej poszczególnych przypadków? W C. Jones, C. Shillito-Clarke, G. Syme, D. Hill, R. Casemore, L. Murdin, (red.), Co wolno, a czego nie wolno terapeucie. Zagadnienia etyczne w pytaniach i odpowiedziach, tłum. E. Zaremba-Popławska. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

• Fiutak, A., Dąbrowski, J. (2012). Udzielanie pomocy terapeutycznej. Aspekty prawne. Warszawa: Wydawnictwo Difin.

• Moline, M.E., Williams, G.T., Austin, K.M. (1998). Documenting Psychotherapy. Essentials for Mental Health Pactitioners. Sage Publications.

• Shillito-Clarke, C. (2005). Jakie względy należy wziąć pod uwagę, opisując pracę z klientem w celach szkoleniowych, ustawicznego kształcenia zawodowego, w pracy naukowej lub w publikacji? W C. Jones, C. Shillito-Clarke, G. Syme, D. Hill, R. Casemore, L. Murdin, (red.), Co wolno, a czego nie wolno terapeucie. Zagadnienia etyczne w pytaniach i odpowiedziach, tłum. E. Zaremba-Popławska. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

• Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

Literatura rozszerzająca:

• Toeplitz-Winiewska, M. (2009). Udzielanie pomocy psychologicznej [w:] Etyka zawodu psychologa, J. Brzeziński, B. Chyrowicz, W. Poznaniak, M. Toeplitz-Winiewska (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 235-263.

• Tryjarska, B. (2004). Podstawowe zasady etyczne w psychoterapii [w:] Praktyka psychologiczna w świetle standardów etycznych, J. Brzeziński, M. Toeplitz-Winiewska (red.), Academica Wydawnictwo SWPS, Warszawa, s. 117-131.