POLSKI  ENGLISH

ETYKA W PSYCHOLOGII - Kazusy
Carmichael kontra Carmichael - komentarz

Pomimo, że sąd odrzucił oskarżenia pani Carmichael, nie ulega wątpliwości, iż zachowanie psychoterapeuty do którego uczęszczała na psychoterapię było niezgodne z etyką zawodu specjalisty od zdrowia psychicznego. Amerykański Kodeks Etyczny zawodu psychologa podkreśla, że psycholog (w tym psychoterapeuta) nie może nawiązywać relacji o charakterze seksualnym z klientem, który znajduje się aktualnie w terapii. Również po zakończeniu terapii przez klienta psychoterapeuta ma obowiązek wstrzymać się na okres dwóch lat przed angażowaniem się w intymną relację z byłym klientem (10.06. oraz 10.08. a i b). Nakaz nawiązywania jedynie relacji terapeutycznej z klientem znaleźć można także z polskich zaleceniach etyczno-zawodowych dotyczących psychoterapeutów – w Kodeksie Zasad Etycznych Psychoterapeuty Polskiego Towarzystwa Psychologicznego mówi o nim zasada 5.a., natomiast w Kodeksie Etycznym Psychoterapeuty Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego zasada 4.2.

W sprawie Carmichael kontra Carmichael za nieetyczne postępowanie terapeuty konsekwencje poniósł jego pracodawca, wydaje się jednak, że większe straty niż finansowe ponieść mogła klientka doktora Carmichaela. Wśród negatywnych konsekwencji kontaktu o charakterze seksualnym z klientem wymienia się w literaturze m.in. Therapist-Patient Sex Syndrome (TPSS) (Pope, 1998). Klient, który znalazł się w sytuacji kontaktu o charakterze seksualnym z terapeutą może doświadczać takich efektów ubocznych tej relacji jak poczucie winy, nieumiejętność zaufania drugiej osobie, niestabilność emocjonalna, a nawet zwiększone ryzyko samobójstwa. Być może objawy opisywane przez panią Carmichael wskazywały na pojawienie się u niej TPSS. Z kolei Coleman i Schaefer (1986) wśród konsekwencji kontaktu seksualnego z klientem wymieniają doświadczane przez panią Carmichael objawy depresyjne. Co więcej wskazują oni, że klienci którzy czuli, że po kontakcie intymnym z terapeutą ich problemy uległy pogorszeniu, mimo tego doświadczali trudności przed ponownym zgłoszeniem się na psychoterapię.

Nawiązanie kontaktu o charakterze seksualnym z klientem skutkować może negatywnymi skutkami także dla relacji terapeutycznej. Relacja terapeutyczna w psychoterapii nie jest symetryczna z co najmniej kilku powodów. Jednym z nich jest większa wiedza psychoterapeuty na temat problemu z którym zgłasza się klient, ale także z ze względu na fakt, że osoba potrzebująca pomocy powierza terapeucie trudne doświadczenia i dzieli się emocjami i przemyśleniami, które ukrywa nawet przed najbliższymi. Psychoterapeuta w dużej mierze pozostaje anonimowy dla klienta. Co więcej, psychoterapeuta uważnie wysłuchuje zwierzeń klienta, okazuje mu swoją akceptację i empatię. To wszystko sprawia, że klient może zacząć idealizować terapeutę, mieć poczucie, że nigdy nie spotkał w swoim życiu osoby, która byłaby w stosunku do niego tak opiekuńcza. Koocher i Keith-Spiegel (2008) podkreślają, że psychoterapeuta musi być świadomy możliwości zaistnienia zjawiska zwanego przeniesieniem i przeciwprzeniesieniem. Jedną z możliwości zapobiegania nieetycznego zachowania jest regularne poddawanie się superwizji przez psychoterapeutę. Superwizja spełnia funkcję rozwijającą – ma na celu poprawę relacji psychoterapeuta-klient oraz zwiększenie efektywności procesu psychoterapii (Wosket, 2013). Czasem warto, aby terapeuta udał się na konsultacje psychologiczne mające na celu pomóc mu poradzić sobie z problemami emocjonalnymi, które nie zostały do tej pory rozwiązane i ujawniły się w sytuacji psychoterapii konkretnego klienta. Trzeci sposób stanowi obowiązek ciągłego szkolenia i zwiększania swoich umiejętności przez psychoterapeutę. Nakaz samorozwoju zwiększa nie tylko kompetencje zawodowe terapeuty, ale także jego samoświadomość oraz refleksyjność. Oczywiście jednym z podstawowych źródeł mających zabezpieczyć dobro klienta w relacji terapeutycznej jest kodeks etyczny, do którego przestrzegania zobowiązany jest każdy psychoterapeuta. Ilość opisanych zabezpieczeń wynika między innymi z faktu, że kontakt o charakterze seksualnym z klientem uważa się za jedno z najpoważniejszych wykroczeń przeciwko etyce zawodowej (Rakowska, 2006).

Sąd oddalił zarzuty pani Carmichael. Koocher i Keith-Spiegel (2008) ironicznie podsumowali wyrok sądu jako zachętę dla psychoterapeutów, którzy pragną wejść w kontakt seksualny z klientem / klientką – by nie zostać oskarżonym o nadużycia terapeuci muszą jedynie na chwilę poślubić swojego pacjenta / pacjentkę.

Literatura cytowana:

• American Psychological Association (2010). Ethical principles of psychologists and code of conduct.

• Coleman, E., Schaefer, S. (1986). Boundaries of sex and intimacy between client and couselor. Journal of Couseling and Development, 64, 341-344.

• Koocher, G.P., Keith-Spiegel, P. (2008). Ethics in psychology and the mental health professions. Oxford: Oxford University Press.

• Polskie Towarzystwo Psychiatryczne (2001). Kodeks Etyczny Psychoterapeuty.

• Polskie Towarzystwo Psychologiczne (2007). Kodeks Zasad Etycznych Psychoterapeuty.

• Pope, K. S. (1988). How clients are harmed by sexual contact with mental health professionals: The syndrome and its prevalence. Journal of Couseling and Development, 67, 222-226.

• Rakowska, J. (2006). Skutki nawiązywania przez terapeutę kontaktów seksualnych z pacjentem. W L. Grzesiuk (red.), Psychoterapia. Badania i szkolenie. Warszawa: Wydawnictwo Eneteia.

• Wosket, V. (2013). Superwizja kliniczna. W C. Feltham i I. Horton (red.), Psychoterapia i poradnictwo. Tom 1. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Literatura rozszerzająca:

• Jarusinsky, R.L. (1999). Gender Difference In Perceiving Violence And Its Implication For The Vawa’s Civil Rights Remedy. Fordham Urban Law Journal, 27(3), 965-1000.

• Jones, C. (2005). Czy dopuszczalna jest sytuacja, gdy doradca utrzymuje z byłym klientem stosunki o charakterze przyjacielskim lub seksualnym? W C. Jones, C. Shilito-Clarke, G. Syme, D. Hill, R. Casamore, L. Murdin, Co wolno, a czego nie wolno terapeucie. Zagadnienia etyczne w pytaniach i odpowiedziach. Gdańsk: GWP.

• Toeplitz-Winiewska, M. (2009). Udzielanie pomocy psychologicznej. W J. Brzeziński, B. Chyrowicz, W. Poznaniak i M. Toeplitz-Winiewska, Etyka zawodu psychologa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Tryjarska, B. (2010). Problemy etyczne w psychoterapii. W L. Grzesiuk, H. Suszek (red.), Psychoterapia. Integracja (str. 381-396). Warszawa: Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury.