ETYKA W PSYCHOLOGII

ETYKA W PSYCHOLOGII - Kazusy

Jedną z najważniejszych zasad etyczno-zawodowych obowiązujących specjalistą od zdrowia psychicznego jest obowiązek zachowywania tajemnicy zawodowej. Tajemnicą objęte są wszystkie informacje, które uzyskał specjalista w toku wykonywania czynności zawodowych (diagnoza, plan leczenia, wyniki badań psychologicznych, sytuacja materialna, obyczajowa i środowiskowa pacjenta). Zapewnienie poufności relacji terapeutycznej obowiązuje terapeutę także po śmierci klienta, co więcej, terapeuta musi zastanowić się w jaki sposób zabezpieczyć dokumentację pacjentów na wypadek własnej nagłej choroby lub śmierci. Tajemnica zawodowa obowiązuje również superwizora, osoby, z którymi terapeuta się konsultuje, zespół terapeutyczny opiekujący się danym pacjentem, a także wszystkich stażystów czy osoby uczące się zawodu.

Znaczna ilość dylematów etycznych pojawiających się podczas pracy psychoterapeutycznej powstaje w związku z nieabsolutnym charakterem tajemnicy zawodowej psychologa – istnieją sytuacje w których specjalista od zdrowia psychicznego jest zobowiązany do złamania tajemnicy zawodowej [patrz np. kazus Ewing kontra Goldstein]. Do takich okoliczności należy m.in. sytuacja w której terapeuta dowiaduje się, że jego klient naraża na niebezpieczeństwo własne zdrowie lub życie albo stanowi zagrożenie dla osób trzecich. W momencie kiedy klient podczas sesji terapeutycznej grozi, że dopuści się przemocy wobec bliskiej osoby, terapeuta powinien ocenić stopień ryzyka, czyli spróbować obiektywnie przyjrzeć się sytuacji i odpowiedzieć sobie na pytanie na ile realne i poważne jest ryzyko wyrządzenia krzywdy osobom trzecim przez klienta. Często napięcie jakie towarzyszy terapeutom w takich sytuacjach może utrudniać trafną ocenę ryzyka, w związku z czym terapeuta może zasięgnąć opinii u superwizora czy kolegi po fachu. Toeplitz-Winiewska (2009) sugeruje również możliwość odwołania się do modelu oceny ryzyka, w ramach którego terapeuta ocenia prawdopodobieństwo cierpienia oraz jego wielkość na wymiarach „małe – duże”. Im wyższe prawdopodobieństwo i wielkość, tym więcej pewności uzyskuje terapeuta co do powinności uchylenia tajemnicy zawodowej.

Sytuacja, w której klient wykazuje agresję w stosunku do siebie lub osób trzeci budzi także inne dylematy etyczne. Psychoterapeuta musi poinformować osobę, która jest zagrożona – zalecenie to nie jest jednak takie proste w sytuacji, w której nie ma on możliwości kontaktu z daną osobą lub nie wie komu dokładnie klient chce wyrządzić krzywdę. Równie trudna sytuacja zachodzi, gdy klient sugeruje, że zamierza popełnić samobójstwo lub klientem jest osoba nieletnia będąca ofiarą przemocy ze strony opiekuna.

W opisanej wyżej sytuacji żona agresora zwierzyła się jego zwierzchnikowi, który informacje o agresywnym zachowaniu podopiecznego przekazał psychiatrze. Jednocześnie psychiatra posiadał wiedzę o wcześniejszym agresywnym zachowaniu pacjenta. W sytuacji w której specjalista od zdrowia psychicznego dowiaduje się od bliskiej osoby klienta, że zachowuje się on agresywnie w stosunku do innych lub siebie, powinien potraktować takie informacje poważnie. Warto jednak, aby zapytał klienta o jego punkt widzenia na daną sytuację. Jeśli klient przyzna, że bywa agresywny, terapeuta ma obowiązek postępować spokojnie, dążyć do wyjaśnienia sytuacji, oraz wraz z klientem ustalić możliwe rozwiązania problemu i ich konsekwencje (Shilito-Clarke, 2005). Dodatkowo terapeuta musi posiadać wiedzę dotyczącą postępowania z klientami agresywnymi.

Literatura cytowana:

• Moline, M.E., Willims, G.T., Austin, K.M. (1998). Documenting Psychotherapy: Essentials for Mental Health Practitioners. SAGE Publications.

• Shilito-Clarke, C. (2005). Do czego jestem zobowiązany, kiedy działania lub zachowania klienta zagrażają innym lub gdy zachowanie innych osób zagraża mojemu klientowi?, tłum. E. Zaremba-Popławska [w:] Co wolno, a czego nie wolno terapeucie. Zagadnienia etyczne w pytaniach i odpowiedziach, C. Jones, C. Shillito-Clarke, G. Syme, D. Hill, R. Casemore, L. Murdin (red.). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 52 - 56.

• Toeplitz-Winiewska, M. (2009). Udzielanie pomocy psychologicznej. W J. Brzeziński, B. Chyrowicz, W. Poznaniak i M. Toeplitz-Winiewska, Etyka zawodu psychologa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Literatura rozszerzająca:

• Litwack, T.R. (2001). Actuarial versus clinical assessment of dangerousness. Psychology, Public Policy, and Law, 7, 409-443.

• Otto, R.K. (2000). Assesing and managing violence risk in outpatient settings. Journal of Clinical Psychology, 56, 1239-1262.

• Shillito-Clarke, C. (2005). Jak powinienem postąpić, kiedy osoba, z którą pracuję, sygnalizuje poważne zamiary popełnienia samobójstwa? Jakie problemy należy wziąć pod uwagę?, tłum. E. Zaremba-Popławska [w:] Co wolno, a czego nie wolno terapeucie. Zagadnienia etyczne w pytaniach i odpowiedziach, C. Jones, C. Shillito-Clarke, G. Syme, D. Hill, R. Casemore, L. Murdin (red.). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 72 - 75.