ETYKA W PSYCHOLOGII

ETYKA W PSYCHOLOGII - Kazusy

Opisywany przykład ilustruje nie tylko problemy związane z relacją lekarz – pacjent, ale również trudności z zakwalifikowaniem pacjentów z chorobą nowotworową do leczenia przyczynowego, z zasady radykalnego (którego celem jest uzyskanie trwałego wyleczenia), bądź do leczenia paliatywnego (mającego na celu zapobieganie dolegliwościom, wydłużającego przeżycie i spowalniającego rozrost choroby nowotworowej).

Decyzje o sposobie leczenia nie tylko w onkologii, powinny być podejmowane razem z pacjentem, zgodnie z zasadami szacunku dla jego autonomii, po udzieleniu mu wyczerpujących informacji na temat dostępnych sposobów leczenia i ich konsekwencji (pacjent musi wyrazić świadomą zgodę na leczenie). Zgodnie z zasadą świadomej zgody, pacjent po udzieleniu mu informacji, powinien umieć ocenić spodziewane korzyści i wady zaproponowanego leczenia. Inaczej mówiąc, dane i sposób ich przekazywania przez lekarza powinny umożliwiać choremu autonomiczne podjęcie racjonalnej decyzji, co do wyrażenia zgody na proponowane leczenie lub co do jego odmowy.

W opisywanym przykładzie pacjentka uzyskała wszystkie informacje o swoim stanie zdrowia oraz o rokowaniu po leczeniu chirurgicznym i o niekorzystnej prognozie w przypadku odstąpienia od zabiegu. Jednakże lekarz przedstawił pacjentce tylko jeden sposób postępowania (według jego opinii jedyny właściwy sposób terapii). Poinformował chorą o powikłaniach proponowanego leczenia chirurgicznego, jednak informacje przekazane przez lekarza były zbyt ogólnikowe i podane w sposób mało zrozumiały.

Lekarz powiedział jedynie o utrudnionym mówieniu, nie wspominając, że w trakcie zabiegu może okazać się konieczne wykonanie tracheostomii (wtedy mówienie będzie niemożliwe), a potem ze względu na brak zębów i podniebienia mowa stanie się niewyraźna i bełkotliwa.

Pacjentka mimo braku dostatecznych informacji była przerażona rozległością zabiegu i korzystając z internetu znalazła wiadomości o leczeniu paliatywnym za pomocą radioterapii, o którym lekarz w ogóle nie wspomniał.

Podsumowując: pierwszy warunek niezbędny do podjęcia świadomej zgody nie został spełniony, ponieważ chora nie uzyskała dostatecznych informacji. Również drugi, bardzo ważny czynnik w postaci dobrowolności, nie został spełniony. Pacjentka ostateczną decyzję o poddaniu się zabiegowi operacyjnemu podjęła pod wpływem rodziny i lekarza prowadzącego.

W przypadku chirurgii onkologicznej problem świadomej zgody łączy się z dylematami terapeutycznymi dotyczącymi granic możliwości leczenia radykalnego, tym bardziej skomplikowanego, gdy nowotwór dotyczy twarzoczaszki. Należy pamiętać, że uzyskanie wyleczenia powinno być osiągnięte przy minimalnym okaleczeniu. W opisywanym przypadku chora uległa namowom lekarza i rodziny, poddając się rozległemu zabiegowi, skutkiem którego jej twarz uległa oszpeceniu, i znacznie obniżyła się jej jakość życia. Pacjentka nie była w stanie pogodzić się ze swoim wyglądem po operacji oraz z faktem prawie całkowitej zależności od innych osób. Ten przykład wskazuje, że trudno dokonać wyboru między leczeniem paliatywnym a radykalnym, ponieważ chirurdzy onkolodzy czasami za wszelką cenę pragną wyleczyć chorego, rozbudzając nadzieję i oczekiwania pacjenta oraz jego rodziny na wyleczenie.

Lekarzowi trudno pogodzić się z porażką i odstąpić od zabiegu operacyjnego, bo to, jak sądzi, podważa jego zdolności i ogranicza możliwości terapeutyczne oraz ambicje zawodowe. Wybór metody postępowania i zgoda na leczenie powinny być samodzielnie podjęte przez pacjenta przy pomocy lekarza, który dając rzetelne, fachowe, zrozumiałe wskazówki i wyjaśniając zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki leczenia powinien pomagać pacjentowi w podjęciu decyzji.

Udzielanie pacjentom informacji niezbędnych do wyrażenia świadomej zgody na zastosowanie procedur medycznych jest obowiązkiem lekarza i nabiera coraz większego znaczenia we współczesnej medycynie wraz ze wzrostem nacisku na autonomię pacjentów. Niestety nadal w środowisku lekarskim obserwuje się postawę narzucającą pacjentowi punkt widzenia lekarza na sposoby leczenia. Często pacjent pełni rolę drugorzędną w podejmowaniu decyzji terapeutycznych, co narusza jego autonomię.

Komentarz opracowała K.B.