BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA

[VI SA/Wa 616/05]

 

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z siedzibą w Warszawie z dnia 20 lipca 2005 dotyczący odmowy refundacji kosztów pompy insulinowej ze względu na zbyt wysoki wiek

J.N. złożył do Prezesa Wojewódzkiego Oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) wniosek o refundację kosztów osprzętu do pompy insulinowej w kwocie 350 złotych miesięcznie, powołując się m.in. na swoją ciężką sytuację materialną. Organ odmówił jednak, w uzasadnieniu powołując się na rozporządzenie Ministra Zdrowia przewidujące refundację zestawu infuzyjnego (wkłucia) do osobistych pomp insulinowych do 10 sztuk osobom poniżej 18 lat. J.N. ukończył zaś 18 lat. J.N odwołał się od tej decyzji do Prezesa NFZ, ten jednak potrzymał w mocy poprzednią decyzję, odmawiającą J.N. refundacji. J.N. zaskarżył decyzję Prezesa NFZ do sądu administracyjnego.

art. 32, 68, 71, 72 Konstytucji RP

art. 40 ust. 1 i 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych 

Różnicowanie praw jednostek do refundacji świadczenia zdrowotnego ze względu na wiek może być uzasadnione przez wartość ochrony dzieci i rodziny.

1. Sąd Administracyjny zwrócił przede wszystkim uwagę na to, że art. 40 ust. 1 o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych stanowi, że zasady zaopatrzenia w wyroby medyczne określa ustawa. Ust. 5 tegoż artykułu stanowi zaś, że to Minister Zdrowia, w drodze rozporządzenia, określa „szczegółowy wykaz wyrobów medycznych będących przedmiotami ortopedycznymi i środków pomocniczych, wysokość udziału własnego świadczeniobiorcy w cenie ich nabycia, kryteria ich przyznawania, okresy użytkowania”.

 

2. Skarżący zarzucił decyzji Prezesa NFZ, że narusza ona art. 32 oraz art. 68 Konstytucji.

„Zgodnie z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP wszyscy są wobec prawa równi oraz mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Według ustępu 2 tegoż artykułu, nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Z kolei w świetle przepisu art. 68 Konstytucji RP, każdy na prawo do ochrony zdrowia (ust. 1), przy czym władze publiczne zobowiązane są zapewnić obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, zaś warunki i zakres udzielania tych świadczeń określa ustawa (ust. 2)”.

 

3. Sąd zwrócił jednak uwagę, że przepisy te łączą się ściśle z wyrażoną w art 2. Konstytucji zasadą sprawiedliwości społecznej, która nie może być sprowadzona do subiektywnego poczucia sprawiedliwości jednostek. Ma ona określoną treść i pozwala czasami na odejście od równego traktowania jednostek.

„Jeśli chodzi o zarzut naruszenia zasady równości wobec prawa należy na wstępie podkreślić, iż ze wskazaną zasadą konstytucyjną wiąże się bardzo ważna zasada sprawiedliwości społecznej, która wynika z zasady demokratycznego Państwa prawnego, wyrażonej w art. 2 Konstytucji RP. Należy wyraźnie podnieść, iż istota tej zasady nie polega na subiektywnym poczuciu sprawiedliwości, albowiem w przypadku tej normy chodzi wyraźnie o sprawiedliwość jako kategorię społeczną. Zasada sprawiedliwości społecznej oddziałuje na wyznaczenie treści innych norm konstytucyjnych i implikuje konieczność prowadzenia przez Państwo polityki gospodarczej zgodnej z interesem społecznym. Zasada ta wpływa też na treść norm konstytucyjnych dotyczących praw i wolności jednostki, a zwłaszcza na rozumienie zasady równości. Oznacza ona odrzucenie pojmowania jej w sposób totalny, jako równości pod każdym względem”.

 

4. Sąd powołuje się również na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, który wielokrotnie wskazywał, że zasada równości nie jest zasadą absolutną i może doznawać ograniczeń.

„Trybunał Konstytucyjny konsekwentnie wypowiada się, że zasada równości nie ma charakteru bezwzględnie obowiązującego w tym znaczeniu, iż zrównuje sytuację wszystkich podmiotów ze względu na cechy, jakimi się charakteryzują. Zasada równości wymaga bowiem, aby podmioty traktowane były w równym stopniu równo, jeśli charakteryzują się daną cechą. Równość oznacza zatem - według Trybunału - także akceptację różnego traktowania przez prawo różnych podmiotów. Wynika to z faktu, że równe traktowanie przez prawo tych samych podmiotów pod pewnymi względami, oznacza z reguły różne traktowanie tych samych podmiotów pod innymi względami ”

 

5. Zasada równości nie oznacza, że wszyscy muszą być traktowani przez prawo w taki sam sposób, ale że prawa i obowiązki różnicowane będą na podstawie usprawiedliwionego kryterium.

„Zasada ta nie oznacza, że wszyscy mają takie same prawa i obowiązki. Oznacza natomiast, że jednakowe prawa i obowiązki będą dotyczyć wszystkich osób należących do tych samych kategorii, przy czym wyróżnienie owych kategorii nie będzie arbitralne, lecz oparte na usprawiedliwionych kryteriach możliwych do zaakceptowania w demokratycznym państwie prawnym”.

 

6. W tym przypadku kryterium różnicującym sytuację prawną jednostek jest kryterium wieku, uzasadnione konstytucyjną wartością ochrony rodziny oraz dzieci.

„Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie normodawca, wprowadzając - jako kryterium różnicujące prawo do refundacji osprzętu do pomp insulinowych - kryterium wieku świadczeniobiorców, pozostał w zgodzie z konstytucyjną zasadą ochrony rodziny oraz ochrony dziecka, wyrażonymi m.in. w przepisach art. 71 ust. 1 i art. 72 ust. 1 Konstytucji, czy też w przepisie art. 68 ust. 3 ustawy zasadniczej. W ocenie Sądu waga interesów, którym służy przyjęte różnicowanie, nie jest w tej sytuacji nieproporcjonalna, bowiem Konstytucja RP nakłada na władze publiczne wyraźny obowiązek zapewnienia szczególnej opieki, w tym opieki zdrowotnej dzieciom, nakładając na Państwo obowiązek stworzenia podstaw i mechanizmów rzeczywistej ochrony praw dzieci i młodzieży”.

 

7. W związku z powyższymi argumentami, Sąd Administracyjny uznał, że decyzja Prezesa NFZ nie została wydana z naruszeniem prawa i utrzymał ją w mocy.

 

opracował: Maciej Juzaszek