POLSKI  ENGLISH

ETYKA W PSYCHOLOGII - Kazusy
Eksperyment Stanleya Milgrama - opis

W 1963 roku Stanley Milgram zapoczątkował klasyczne już dziś badania nad posłuszeństwem. Pierwszy eksperyment został przeprowadzony w laboratorium Uniwersytetu Yale. Osoby badanymi było 40 mężczyzn między 20 a 50 rokiem życia, pracujących w różnych zawodach (nauczyciele, sprzedawcy, inżynierowie itp.). Zostali oni poinformowani, że celem badania jest zidentyfikowanie czynników wpływających na pamięć i uczenie się. Każdy otrzymał 4,5 dolara zapłaty za udział w badaniu z zaznaczeniem, że pieniądze należą mu się już za samo pojawienie się w laboratorium i że należą do niego niezależnie od jego dalszego uczestnictwa w eksperymencie. Na początku uczestnicy badania losowali rolę „nauczyciela” lub „ucznia”, którą mieli następnie odgrywać podczas procedury eksperymentalnej. Milgram zaplanował, że „prawdziwa” osoba badana zawsze będzie „nauczycielem”, podczas gdy pomocnik eksperymentatora, udający zwykłą osobę badaną, dostanie rolę „ucznia”. „Uczniem” był 47-letni księgowy, opisywany przez badanych jako osoba miła i sympatyczna. Po losowaniu uczestnik badania dowiadywał się, że jego zadanie będzie polegało na czytaniu „uczniowi” serii par wyrazów, a następnie podawaniu pierwszego słowa z każdej pary wraz z czterema innymi słowami. „Uczeń” miał wskazać słowo prawidłowe ze zbioru słów. Jeżeli jego odpowiedź była błędna, „nauczyciel” karał „ucznia” wymierzając mu wstrząs elektryczny – za każdym razem większy o 15 woltów. W laboratorium postawiony został generator do wytwarzania wstrząsów elektrycznych. Posiadał on 30 przycisków o wysokości napięcia od 15 do 450 woltów. Pod każdym przyciskiem znajdował się napis ułatwiający „nauczycielowi” zrozumienie jaką siłę wstrząsu otrzyma „uczeń”: „łagodny wstrząs, słabo odczuwalny wstrząs, wstrząs o przeciętnej sile, wstrząs o dużej sile, wstrząs o zwiększonym napięciu, wstrząs o skrajnym natężeniu, niebezpieczeństwo: bardzo silny wstrząs” (Milgram, 1963/2001, s. 94). Urządzenie zawierało dodatkowo dwa przyciski opisane literami „XXX”. Generator był jednak atrapą, służącą do zmylenia osób badanych. „Nauczyciel”, wraz z „eksperymentatorem”, znajdował się w pokoju z generatorem. Rolę „eksperymentatora” Milgram powierzył nauczycielowi biologii o surowym wyglądzie. „Uczeń” szedł do drugiego pokoju, gdzie był przywiązywany pasami do specjalnego „krzesła elektrycznego”.

Liczba pomyłek „ucznia” była z góry zaplanowana przez Milgrama. „Nauczyciel”, przed wymierzeniem wstrząsu za złą odpowiedź, głośno odczytywał napisy pod przyciskami. Przy wstrząsie o sile 300 woltów „uczeń” miał za zadanie uderzyć w ścianę, a następnie przestać zarówno odpowiadać na pytania „nauczyciela”, jak i dawać jakiekolwiek oznaki życia. Gdy „nauczyciel” zwracał uwagę na brak odpowiedzi ze strony „ucznia”, „eksperymentator” nakazywał mu, aby brak odpowiedzi traktować jako odpowiedź błędną i wymierzyć większy wstrząs. Zestaw ponagleń „eksperymentatora” był identyczny dla każdego badanego.

Osoby badane zostały przydzielone do dwóch kategorii pod kątem posłuszeństwa „eksperymentatorowi”: „opornymi” nazwano osoby, które odmówiły kontynuowania udziału w badaniu przed wymierzeniem największego wstrząsu, natomiast przydomkiem „posłuszni” określono tych uczestników eksperymentu, którzy pod wpływem ponagleń wykorzystali wszystkie poziomy wstrząsów elektrycznych.

Po zakończeniu eksperymentu Milgram i jego współpracownicy rozmawiali z „nauczycielami”. Rozmowa miała na celu wyjaśnienie rzeczywistego celu eksperymentu oraz zapewnienie osób badanych, że żaden „uczeń” nie ucierpiał podczas badania, a także upewnienie się, że uczestnicy badania czują się dobrze.

Wyniki badania przekroczyły najśmielsze oczekiwania badaczy. Każdy „nauczyciel” doszedł do poziomu 300 woltów. Jedynie 5 osób badanych przerwało badanie zaraz po przekroczeniu tego poziomu. 9 osób zrezygnowało z dalszego aplikowania wstrząsów przy wyższych poziomach. 26 uczestników badania nacisnęło przycisk o największej sile wstrząsu.

Opracowano na podstawie: Milgram, S. (1963/2001). Behawioralne badania nad posłuszeństwem (tłum. E. Wesołek) [w] J. Siuta (red.), Konteksty ludzkich zachowań (Seria: Źródła współczesnej psychologii) (s. 89-104). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Oryginalny tekst: Milgram, S. (1963). Behavioral study of obedience. Journal of Abnormal and Social Psychology, 67, pp. 371-378.