BIOETYKA / WPROWADZENIE

BIOETYKA / WPROWADZENIE - Przeglądy aktów prawnych

Polska: Zarys systemu ochrony zdrowia – NFZ i WHO Regional Office for Europe, European Observatory on Health Systems and Policies 2011

Finansowanie s. 82

Społeczne ubezpieczenie zdrowotne obejmuje w przybliżeniu 98% ludności. Mimo iż zapewnia ono szeroki zakres świadczeń, to udział prywatnych wydatków w całkowitych wydatkach na ochronę zdrowia jest w Polsce wyższy niż w większości krajów członkowskich UE. Trend ten był widoczny już we wczesnych latach 90., kiedy to udział publicznych środków zaczął się wyraźnie zmniejszać, a bezpośrednie wydatki gospodarstw domowych na ochronę zdrowia (out-of-pocket payments, OOP) w krótkim okresie (w 2000 r.) osiągnęły poziom 30% ogółu wydatków zdrowotnych. Relatywnie niski poziom wydatków na ochronę zdrowia na osobę jest nie tylko konsekwencją niskiego jeszcze poziomu rozwoju gospodarczego Polski, ale również względnie niskiego udziału wydatków na ochronę zdrowia w PKB, czyli niskich preferencji dla zdrowia w podziale produktu krajowego.

3.5 Dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne

3.5.1 Wielkość i rola rynku dobrowolnych ubezpieczeń zdrowotnych

Rynek dobrowolnych ubezpieczeń zdrowotnych (DUZ) jest w Polsce nierozwinięty. Dobrowolne ubezpieczenia zdrowotne o charakterze zastępczym (alternatywnym) lub uzupełniającym jeszcze nie funkcjonują, a istniejące formy prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych mają charakter rozwiązań, dodatkowych lub równoległych w stosunku do systemu publicznego.

Ponieważ termin „dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne” nie jest prawnie zdefiniowany, wiele produktów oferowanych na rynku w formie przedpłaty za określone świadczenia na wypadek problemów zdrowotnych można traktować jako dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne. Dobrowolne ubezpieczenia zdrowotne o charakterze suplementarnym są oferowane w dwóch formach oraz przez dwa różne typy podmiotów (Sobczak, 2004):

• abonamenty medyczne oferowane pracownikom przez zakłady pracy (zarówno o statusie publicznym jak i prywatnym); forma najbardziej popularna, z której korzysta około 1 mln osób);

• polisy zdrowotne oferowane przez firmy ubezpieczeniowe działające zgodnie z Ustawą z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej.

W opinii przedstawicieli branży ubezpieczeniowej dwa czynniki utrudniają rozwój rynku dobrowolnych ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce. Pierwszy z nich to szeroki zakres świadczeń finansowanych ze środków publicznych oraz zagwarantowanych ustawowo dla wszystkich mieszkańców, co ogranicza przestrzeń dla rozwoju ubezpieczeń uzupełniających (tzw. efekt wypierania). Drugim czynnikiem jest brak przejrzystości w funkcjonowaniu publicznej opieki zdrowotnej - brak odpowiednich regulacji, sprzyjających tworzeniu prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych, definiujących np. definicję terminu „dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne”; brak uporządkowanego zarządzania listami oczekujących, np. brak gwarantowanej górnej granicy czasu oczekiwania. Ponadto konkurencją dla firm ubezpieczeniowych stały się, te zakłady pracy oferujące abonamenty medyczne, które działają na podstawie Kodeksu spółek handlowych, a nie na podstawie bardziej restrykcyjnych przepisów prawa ubezpieczeniowego, dzięki czemu są bardziej konkurencyjne cenowo.

3.5.3 Polityka państwa

Mimo relatywnie niskiego finansowania ochrony zdrowia ze środków publicznych w polityce państwa daje się dostrzec daleko idącą ostrożność we wprowadzaniu dodatkowych rozwiązań obciążających dochody ludności. Akceptuje się raczej szersze wykorzystywanie istniejących możliwości prawnych. Przepisy dotyczące dobrowolnych ubezpieczeń zdrowotnych zawarte są w Ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej oraz w Kodeksie cywilnym. Odrębne regulacje, dotyczące wyłącznie dobrowolnych ubezpieczeń zdrowotnych, nie istnieją. Jak wspomniano powyżej, termin „dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne” nie jest prawnie zdefiniowany. Ponadto, nie istnieją żadne bodźce finansowe (takie jak np. ulgi podatkowe) zachęcające osoby indywidualne do zakupu polis na prywatne ubezpieczenie zdrowotne. Jednak z uwagi na pewien widoczny już potencjał popytu na dobrowolne ubezpieczenia zdrowotne rozważano w ostatnich latach kilka propozycji i programów pilotażowych, mających na celu rozwój rynku dobrowolnych ubezpieczeń zdrowotnych. Temat ten pozostaje stałym tematem debaty politycznej.

Zainteresowanie rządu dobrowolnymi ubezpieczeniami zdrowotnymi jest istotnie motywowane oczekiwaniem, że ich wprowadzenie odciąży NFZ z presji finansowania szerokiego zakresu świadczeń dla wszystkich mieszkańców kraju. W odpowiedzi na jedną z pierwszych ważniejszych zapowiedzi o wprowadzeniu prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych przedłożonych przez Ministerstwo Zdrowia i Bank Światowy w 2001 r. zbadano i zaprezentowano możliwe rozwiązania dla ich rozwoju. W 2008 r. Polska Izba Ubezpieczeń przy wsparciu PO przygotowała kompleksową propozycję wprowadzenia prywatnych instytucji do systemu, nie tylko ubezpieczeniowych, ale także prywatnych instytucji zarządzających publicznymi środkami (na wzór holenderski). Projekt nie został wprowadzony w życie. W marcu 2011 r. z kolei Ministerstwo Finansów przedstawiło projekt ustawy o dodatkowym ubezpieczeniu zdrowotnym. Ze względu na niedoprecyzowanie relacji między odpowiedzialnością publicznych i prywatnych świadczeniodawców spotkał się on z krytyką z niemalże wszystkich stron. Prace nad nim nadal trwają.