BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA

[I CSK 125/07]

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2007 r. dotyczący zwrotu kosztów leczenia osób nieubezpieczonych, wymagających natychmiastowej pomocy medycznej ze względu na stan zagrożenia życia.

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w K. w 2001 roku udzielił pomocy medycznej dwudziestu ośmiu nieubezpieczonym osobom, które wymagały natychmiastowej pomocy ze względu na zagrożenie życia. Koszty tej pomocy wyniosły 153.214,00 zł. Szpital zwrócił się o ich zwrot do Ministra Zdrowia oraz Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w K., obie instytucje nie zdecydowały się zapłacić Szpitalowi. Szpital zdecydował się zatem wystąpić przeciwko Skarbowi Państwa na drogę sądową. Sąd Okręgowy uznał, że Minister Zdrowia nie wydał rozporządzenia mającego regulować ten problem zatem Szpitalowi przysługuje roszczenie wobec Skarbu Państwa o odszkodowanie za zaniedbanie legislacyjne. Sąd Apelacyjny oddalił powództwo, stwierdzając, że powyższy problem powinny być uregulowany ustawowo, a wobec braku odpowiedniej regulacji ustawowej brak podstawy prawnej dla roszczenia Szpitala wobec Skarbu Państwa.

Artykuł 68 ust. 2 Konstytucji RP

Artykuł 7 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej

Artykuł 51 ust. 2 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

Szpital nie może odmówić leczenia osób nieubezpieczonych wymagających natychmiastowej pomocy ze względu na zagrożenie życia. Nie ma jednak podstaw do żądania zwrotu kosztów leczenia bezpośrednio od Skarbu Państwa. Powinny one zostać uregulowane przez kasę chorych (Narodowy Fundusz Zdrowia) i nie mogą być limitowane przez umowę między szpitalem, a kasą chorych (NFZ).

1. Powód złożył do Sądu Najwyższego skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego, argumentując że błędnie przyjął on m.in. że z art. 68 ust. 2 Konstytucji RP oraz przepisów ustaw i rozporządzeń nie można wywieźć wystarczającej podstawy dla zwrotu przez Skarb Państwa kosztów leczenia osób nieubezpieczonych w warunkach zagrożenia życia.

2. Sąd Najwyższy przypomniał wpierw że Konstytucja RP gwarantuje wszystkim obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, równe prawo do opieki zdrowotnej:

„zgodnie z art. 68 ust. 2 Konstytucji, obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, z tym że warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa”.

3. Sąd potwierdził jednak, że przytoczony przepis Konstytucji zawiera jedynie normę programową, a więc nie może z niego wywnioskować, kto powinien ponieść koszty realizacji prawa do opieki zdrowotnej:

„Przytoczony przepis […] zawiera normę programową, tj. taką, która nakazuje realizację określonego celu i skierowana jest do władzy publicznej bez wskazania, jak konkretnie kształtuje się sytuacja prawna obywatela, w stosunku do którego cel ma zostać osiągnięty, oraz jak ma się zachować obywatel, który tę swoją sytuację prawną chce realizować. Ustawodawca pozostawił zatem zakres świadczeń medycznych należnych obywatelom oraz warunki ich udzielania regulacji ustawowej. W tej sytuacji art. 68 ust. 2 Konstytucji nie może stanowić podstawy do wnioskowania o podmiotach zobowiązanych do finansowania świadczeń zdrowotnych, problematyka ta musi być bowiem przedmiotem regulacji ustawowej.”

4. Sąd przyznał jednocześnie, że problem ponoszenia kosztów leczenia osób nieubezpieczonych, które wymagają natychmiastowej pomocy medycznej nie został odpowiednio uregulowany przez ustawodawcę, co sprawia, że brak podstawy prawnej dla roszczeń o zwrot kosztów takiego leczenia wobec Skarbu Państwa:

„problematyka finansowania z budżetu państwa kosztów świadczeń zdrowotnych udzielanych przez zakłady opieki zdrowotnej bez względu na uprawnienia z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego została przez ustawodawcę uregulowana w ustawie o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym […]. Nie ulega tym samym wątpliwości, że regulacja taka była [...] konieczna. Ustawodawca nie objął nią jednak kosztów świadczeń zdrowotnych udzielonych przez zakłady opieki zdrowotnej […] osobom nieposiadającym uprawnień z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego. W tej sytuacji nie można przyjmować, że zakładowi opieki zdrowotnej, który udzielił takich świadczeń, przysługuje przeciwko Skarbowi Państwa roszczenie o zwrot poniesionych kosztów”

5. Sąd Najwyższy nie miał wątpliwości, że w świetle art. 7 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej oraz art. 51 ust. 2 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym Szpital nie miał prawa odmówić osobie nieubezpieczonej przebywającej w stanie zagrażającym życiu pomocy medycznej. Nie oznacza to jednak, że miał on obowiązek ponieść koszt takiego leczenia, byłoby to bowiem nie do pogodzenia z konstytucyjnym prawem każdego obywatela do równego dostępu do ochrony zdrowia.

„Wynikający z powołanych przepisów przymus udzielenia świadczeń zdrowotnych w stanach zagrożenia życia lub zdrowia pacjenta nie jest równoznaczny z obowiązkiem poniesienia finansowego ciężaru takich świadczeń […]. Obciążenie skarżącego obowiązkiem poniesienia finansowego ciężaru pomocy medycznej udzielonej w warunkach ustawowego przymusu byłoby jednak trudne do pogodzenia z art. 68 ust. 2 Konstytucji, który przyznaje każdemu obywatelowi konstytucyjne prawo podmiotowe do równego dostępu w granicach określonych ustawami do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych”

6. Sąd Najwyższy doszedł ostatecznie do wniosku, że koszty realizacji przez szpitale ustawowego obowiązku leczenia osób nieubezpieczonych w stanie zagrożenia życia powinny być zwrócone szpitalom przez kasę chorych (Narodowy Fundusz Zdrowia) jako organ zarządzający środkami publicznymi przeznaczonymi na ochronę zdrowia i nie mogą być one limitowane przez umowę o świadczenia zdrowotne zawartą między szpitalem, a kasą chorych (NFZ).

„W odniesieniu do świadczeń udzielonych ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia pacjenta w orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd, że obowiązki wynikające z art. 7 u.z.o.z. [...] mają charakter bezwzględny i wyprzedzają ograniczenia wynikające z umów o świadczenia zdrowotne, dlatego koszty świadczeń udzielonych ubezpieczonym w warunkach przymusu ustawowego należy [...] włączyć do skutków, jakie wywołuje umowa zawarta między kasą chorych (Narodowym Funduszem Zdrowia) a świadczeniodawcą i obciążyć nimi kasę chorych (Narodowy Fundusz Zdrowia), jako zarządzającą środkami publicznymi, z których powinny być one pokryte. Określone w umowach limity świadczeń zdrowotnych nie dotyczą przypadków, gdy zachodzi potrzeba natychmiastowego udzielenia świadczeń zdrowotnych ze względu na stan zagrożenia życia lub zdrowia, jeżeli bowiem zachodzi ustawowy obowiązek natychmiastowego udzielenia świadczeń, nie mogą być one limitowane umową”.

Źródło

Opracował: Maciej Juzaszek