BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA

[IV CK 414/04]

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2005 r. dotyczący finansowania leczenia osób nieubezpieczonych i bezdomnych

Zespół Opieki Zdrowotnej (ZOZ) w K. domagał się od Gminy w K. zwrotu kosztów leczenia dwóch osób bezdomnych, nieobjętych ubezpieczeniem zdrowotnym, z których jedna uległa wypadkowi, a druga wymagała natychmiastowej leczenia szpitalnego. Obaj pacjenci pomimo leczenia zmarli. Sąd Rejonowy przyznał rację ZOZ-owi, Sąd Okręgowy zaś Gminie.

Artykuł 68 Konstytucji RP

Artykuł 10 ust. 2, pkt. 3) ustawy o pomocy społecznej

Artykuł 752 kodeksu cywilnego

Konstytucyjne prawo do ochrony zdrowia niezależnie od sytuacji materialnej, jest jedynie normą programową, nie kształtuje zatem praw podmiotowych osoby bezdomnej i nieubezpieczonej do żądania zwrotu kosztów leczenia od gminy

1. Ponieważ ZOZ jest instytucją samofinansującą się, a leczenie osób nieubezpieczonych nie jest finansowane na podstawie umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ), ZOZ musiałby zapłacić za leczenie nieubezpieczonych osób z własnych funduszy. Roszczenie o zwrot kosztów leczenia z majątku pacjentów nie miałoby szans powodzenia z racji ich statutu materialnego i bezdomności. ZOZ doszedł zatem do wniosku, że skoro Konstytucja gwarantuje każdemu prawo do  ochrony zdrowia niezależnie od ich sytuacji materialnej, a do zadań własnych gminy należy przyznawanie osobom ubogim i bezdomnym świadczeń socjalnych na pokrycie kosztów leczenia, zatem to gmina powinna pokryć koszty leczenia bezdomnych pacjentów.

2. Sąd Najwyższy potwierdził konstytucyjne prawo każdego, niezależnie od sytuacji materialnej, do ochrony zdrowia oraz do równego dostępu do świadczeń ochrony zdrowia finansowanych ze środków publicznych. Stwierdził jednak, że jest to jedynie norma programowa będąca celem do realizacji, a nie ustanawiająca prawo podmiotowe

„Konstytucja RP w art. 68 ust. 1 i 2 przewiduje, że każdy ma prawo do ochrony zdrowia oraz że obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, przy czym warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa […]. Powyższy przepis zawiera normę programową, tj. taką, która nakazuje realizację określonego celu i skierowana jest do władzy publicznej bez wskazania, jak konkretnie kształtuje się sytuacja prawna obywatela, w stosunku do którego cel ma zostać osiągnięty, oraz jak ma się zachować obywatel, który tę swoją sytuację prawną chce realizować”

3. Sąd przyznał również, że na podstawie art. 10 ust. 3 pkt 3) ustawy o pomocy społecznej do obowiązkowych zadań własnych gminy należy przyznawanie osobom ubogim i bezdomnym świadczeń socjalnych na pokrycie kosztów leczenia, jednak i ten przepis ma charakter normy programowej:

„Także i ten przepis nie stwarza po stronie osób bezdomnych i innych w nim określonych praw podmiotowych mogących stanowić źródła roszczeń przeciwko gminie lecz wskazuje tylko cel podlegający realizacji przez władzę samorządową.”

4. Zatem podmiotami do których ZOZ powinien kierować swoje roszczenia są ewentualni spadkobiercy zmarłych pacjentów, a nie Gmina:

„Zasadniczo więc mógłby domagać się zwrotu tych wydatków na podstawie art. 752 k.c. od spadkobierców osób leczonych. Od pozwanej Gminy tylko wówczas powód mógłby domagać się zapłaty, gdyby okazało się, że Gmina przyznała lecz nie wypłaciła określonych świadczeń pieniężnych, albo gdyby w okolicznościach rozpoznawanej sprawy można było wyjątkowo uznać, że Gmina bezwzględnie nie mogła odmówić osobom leczonym przez powoda przyznania świadczeń pieniężnych na pokrycie kosztów leczenia”

Źródło

Opracował: Maciej Juzaszek