BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2004 roku dotyczący relacji postanowień umów między NFZ a świadczeniodawcami, a bezwzględnie obowiązującymi przepisami nakładającymi na świadczeniodawców obowiązku udzielenia świadczeń ratujących życie

W 2000 roku Szpital Specjalistyczny Ludwika Rydygiera zawarł kontrakt z Kasą Chorych (obecnie Narodowym Funduszem Zdrowia – NFZ) o świadczenie usług leczniczych. Nie przewidziano w niej jednak oddzielnego finansowania świadczeń z zakresu anestezjologii oraz intensywnej opieki zdrowotnej, wskazano tylko całość zobowiązań Kasy wobec Szpitala. Zasady finansowania tych świadczeń ustalone zostały między stronami dopiero w 2001 roku, Kasa odmówiła jednak zwrotu kosztów za świadczenia z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii udzielone w roku 2000. Szpital zdecydował więc skierować sprawę do sądu. Zarówno Sąd Okręgowy jak i Sąd Apelacyjny przyznały rację powodowi, przyjmując jednak różne podstawy odpowiedzialności. Pozwany złożył do Sądu Najwyższego kasację.

Art. 7 ustawy z 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej 

Art. 30 ustawy z 1996 r. o zawodzie lekarza

Art 56 i 58 kodeksu cywilnego

Przy interpretacji przepisów prawa cywilnego dotyczących umów między NFZ a świadczeniodawcą nie można pominąć wykładni systemowej, szczególnie dotyczącej art. 7 ustawy z 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej i art. 30 ustawy z 1996 r. o zawodzie lekarza, które nakładają na świadczeniodawców bezwzględny obowiązek świadczeń w razie zagrożenia życia.

1. Sąd Najwyższy zauważył, że przy interpretowaniu treści oświadczeń woli stron umowy należy wziąć pod uwagę bezwzględnie obowiązujące lub względnie obowiązuje, lecz nie wyłączone wolą stron przepisy prawa. W ich interpretacji odwołać się musimy również do wykładni systemowej w kontekście innych przepisów regulujących system ochrony zdrowia. 

„Jest oczywistym, że  jeżeli źródłem zobowiązania jest umowa, to stosunek zobowiązaniowy dookreślają przepisy Kodeksu cywilnego i innych ustaw (art. 56 k.c.), w tym także przepisy dyspozytywne, o ile nie zostały wyłączone przez odmienną wolę stron wyrażoną w umowie. Przepisy bezwzględnie obowiązujące natomiast są źródłem obowiązku w każdym wypadku, chyba że stosownie do art. 58 k.c. dojdzie do nieważności całej umowy a nie jej poszczególnych postanowień. System opieki zdrowotnej jest i był unormowany wieloma aktami prawnymi. Przy wykładni zatem przepisów nie można było pominąć wykładni systemowej”.

 

2. W rozpatrywanej sprawie dla wykładni systemowej przepisów kodeksu cywilnego istotne są bezwzględnie obowiązujące przepisy ustaw z zakresu ochrony zdrowia, które nakładają na świadczeniodawców obowiązek udzielenia świadczeń zdrowotnych w sytuacji zagrożenia życia. Zgodnie z poprzednimi orzeczeniami Sądu Najwyższego przepisy takie nie pozwalają  jednak na sformułowanie skonstruowania obowiązku zapłaty za świadczenia zdrowotne.

„Tymczasem art. 7 ustawy z dnia 14 października 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej [...] i art. 30 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza [...] nakładają na świadczeniodawców bezwzględny obowiązek świadczeń w razie zagrożenia życia. Obowiązki te mają charakter bezwzględny i wyprzedzają ograniczenia wynikające z umów o świadczenia zdrowotne […]. Dla rozstrzygnięcia sprawy istotna była więc relacja między tymi obowiązkami, tj. udzielaniem świadczeń ratujących życie a sfinansowaniem ich kosztów. [...] ani przepisy ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, ani art. 7 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, ani też art. 30 ustawy o zawodzie lekarza nie dają podstawy skonstruowania obowiązku strony pozwanej do zapłaty za tego rodzaju usługi medyczne. 

 

3. Za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego należy uznać jednak umowę pomijającą całkowicie finansowanie świadczeń ratujących życie. W związku z tym Sąd Najwyższy uwzględnił kasację NFZ.

„Skarżący jednak zarzucili, z powołaniem się na art. 58 k.c., że niedopuszczalne byłoby, jako sprzeczne zasadami współżycia społecznego, zawarcie umowy pomijającej całkowite sfinansowanie świadczeń ratujących życie. Podnieśli także, że niekorzystne zasady rozliczania tych świadczeń zostały jej narzucone przez stronę pozwaną”.

 

 

opracował: Maciej Juzaszek