BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA

[2005 SCC 35 Chaoulli v. Quebec]
Wyrok Sądu Najwyższego Kanady z dnia 9 czerwca 2005 r. dotyczący wpływu zakazu prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych na kolejki do świadczeń zdrowotnych, negatywnie wpływające na zdrowie i życie obywateli

1. Orzeczenie składa się z trzech części. Pierwszą z nich przygotowała sędzia Duchamps, drugą sędziowie McLachlin i Major, trzecią zaś sędziowie Binnie oraz LeBel.

2. Sędzia Duchamps, w swej części orzeczenia, zwraca uwagę, że skarżący nie roszczą sobie konstytucyjnego prawa do prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego. Wskazują jedynie, że zbyt długie listy oczekiwania na świadczenia zdrowotne naruszają ich prawa do życia i bezpieczeństwa.
„Centralna kwestia podniesiona przez apelację dotyczy tego, czy zakaz jest uzasadniony przez potrzebę zachowania integralności systemu publicznego. W tym względzie, kiedy moi koledzy pytają, czy Quebec ma na mocy Konstytucji kompetencję do zniechęcania do ustanowienia równoległego systemu opieki zdrowotnej, mogę się z nimi zgodzić, że ma. Nie jest to jednak  problem zawarty w apelacji. Apelujący nie utrzymują, że mają konstytucyjne prawo do prywatnego ubezpieczenia. Twierdzą natomiast, że [długie] czasy oczekiwania naruszają ich prawa do życia i bezpieczeństwa. To środek wybrany przez rząd jest tu problemem, nie zaś potrzeba mieszkańców Quebecu posiadania publicznego systemu opieki zdrowotnej”.
„The central question raised by the appeal is whether the prohibition is justified by the need to preserve the integrity of the public system. In this regard, when my colleagues ask whether Quebec has the power under the Constitution to discourage the establishment of a parallel health care system, I can only agree with them that it does. But that is not the issue in the appeal. The appellants do not contend that they have a constitutional right to private insurance. Rather, they contend that the waiting times violate their rights to life and security. It is the measure chosen by the government that is in issue, not Quebeckers’ need for a public health care system”

3. Sędzia Duchamps dochodzi również do wniosku, że nie jest konieczne rozpatrywanie zgodności ww. ustaw z Kartą Praw Kanady, a jedynie z Kartą Praw Quebecu, która zakłada szerszy zakres ochrony praw obywatelskich. Wymaga ona bowiem jedynie wykazania przez jednostkę naruszenia prawa do życia, wolności lub bezpieczeństwa, zaś Karta Praw Kanady nakłada na jednostkę dodatkowo ciężar dowodu, że naruszenie takie niezgodne było z zasadami fundamentalnej sprawiedliwości.
„Analiza podyktowana art. 7 Karty Praw Kanady jest dwutorowa. Zgodnie z powszechnie przyjmowanym podejściem, powód musi udowodnić, że po pierwsze, doszło do pozbawienia prawa do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego , a po drugie, że pozbawienie to nie jest zgodne z zasadami fundamentalnej sprawiedliwości. […] Zgodnie z art. 7 kanadyjskiej Karty Praw, na powodzie leży podwójny ciężar. Efektem umieszczenia ciężaru dowodu na powodzie sprawia, że jego zadanie staje się bardziej uciążliwe. Nie ma takiego podwójnego ciężaru dowodu w Karcie Praw Quebecu, ponieważ zasady fundamentalnej sprawiedliwości nie są włączone do  art. 1 Karty Praw Quebecu. Z tego powodu, Karta Praw Quebecu posiada potencjalnie szerszy zakres”.
„The analysis dictated by s. 7 of the Canadian Charter is twofold. Under the approach that is generally taken, the claimant must prove, first, that a deprivation of the right to life, liberty and security of the person has occurred and, second, that the deprivation is not in accordance with the principles of fundamental justice. […]  Under s. 7 of the Canadian Charter, the claimant would thus have a dual burden. The effect of placing this burden of proof on the claimant is that it makes his or her task more onerous. There is no such dual burden of proof under the Quebec Charter because the principles of fundamental justice are not incorporated into s. 1 of the Quebec Charter. For this reason, the Quebec Charter has a scope that is potentially broader”

4. Rozstrzygnięty zostaje również problem czy w rozpatrywanej sprawie naruszone zostało fundamentalne prawo człowieka (fundamental right) czy też  prawo ekonomiczne (economic right). Sędzia Duchamps zgadza się w tym miejscu z Sądem Wyższej Instancji, który stwierdził, że „... bariery ekonomiczne … są ściśle związane z możliwością uzyskania dostępu do opieki zdrowotnej. Mając na względzie wchodzące w grę koszty, dostęp do prywatnej opieki bez praw o których mowa jest iluzoryczny. W związku z powyższym, przepisy te są przeszkodą w dostępie do świadczeń opieki zdrowotnej, a zatem potencjalnie naruszają prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego”. („...the economic barriers … are closely related to the possibility of gaining access to health care. Having regard to the costs involved, access to private care without the rights in question is illusory. Accordingly, those provisions are an impediment to access to health care services and therefore potentially infringe the right to life, liberty and security of the person”).

5. Na podstawie przedstawionych dowodów wykazano, że kolejki do świadczeń zdrowotnych nie są tylko skutkami ubocznymi stosowania przepisów, ale zaplanowaną formą racjonowania świadczeń zdrowotnych.
„Nie tylko jest wiedzą powszechną, że opieka zdrowotna w Quebecu narażona jest na [długie] okresy oczekiwania., jednak szereg świadków przyznał, że zapotrzebowanie na opiekę zdrowotną jest potencjalnie nieograniczone, zaś listy oczekujących są mniej lub bardziej ukrytymi formami racjonowania [... ]. Listy oczekujących są więc realne i celowe.”
„Not only is it common knowledge that health care in Quebec is subject to waiting times, but a number of witnesses acknowledged that the demand for health care is potentially unlimited and that waiting lists are a more or less implicit form of rationing [...]. Waiting lists are therefore real and intentional”

6. Karta Praw Quebecu chroni zaś nietykalność osobistą rozumianą szeroko, zarówno z perspektywy fizycznej, jak i psychicznej. Lekarze powołani na świadków w rozpatrywanej sprawie wykazali, że pacjenci na dalszych miejscach list oczekujących na należne im świadczenia medyczne cierpią często z powodu silnego bólu, a ich stan zdrowia drastycznie się pogarsza. To zaś prowadzi do naruszenia prawa do bezpieczeństwa własnej osoby.
„Karta Praw Quebecu chroni również prawo do nietykalności osobistej. Jest to bardzo szerokie prawo. Znaczenie "nietykalności" jest szersze niż w rozumieniu słowa "bezpieczeństwo" używanego w art. 7 Karty Praw Kanady. W sprawach dotyczących odpowiedzialności cywilnej, od dawna uznaje się w Quebecu, że nietykalność osobista obejmuje zarówno nietykalność fizyczną jak i psychiczną. [...] Jeżeli dowody wskazują, że prawo do bezpieczeństwa osobistego zostało naruszone, tym bardziej wspiera to stwierdzenie, że naruszone zostało prawo do nietykalności osobistej.”
„The Quebec Charter also protects the right to personal inviolability. This is a very broad right. The meaning of “inviolability” is broader than the meaning of the word “security” used in s. 7 of the Canadian Charter. In civil liability cases, it has long been recognized in Quebec that personal inviolability includes both physical inviolability and mental or psychological inviolability .[...] If the evidence establishes that the right to security of the person has been infringed, it supports, a fortiori, the finding that the right to the inviolability of the person has been infringed”

7. Sędzia Duchamps wskazuje ponadto, że Karta Praw Quebecu pozwala na ograniczenia podstawowych wolności na korzyść wartości demokratycznych, porządku publicznego czy dobra wspólnego.
„...ograniczenia zakresu i korzystania z gwarantowanych podstawowych praw i wolności mogą zostać ustanowione przez prawo w celu utrzymania właściwego szacunku dla wartości demokratycznych, porządku publicznego i powszechnego dobrobytu obywateli Quebecu” („...limits to the scope and exercise of the fundamental freedoms and rights guaranteed may be fixed by law for the purpose of maintaining a proper regard for democratic values, public order and the general well-being of the citizens of Quebec”).

Ograniczenia takie muszą spełniać jednak dwa warunki: niearbitralności oraz proporcjonalności. W celu rozstrzygnięcia naruszenia Karty Praw Quebecu konieczna jest zatem szczegółowa analiza tych dwóch zagadnień za pomocą odpowiednich testów.
„Rząd musi pokazać, że restrykcyjne prawo nie jest ani irracjonalne, ani arbitralne, a zatem że wybrane środki są proporcjonalne do celu. [...] Po pierwsze, sąd musi ustalić, czy cel przepisów jest naglący i istotny. Następnie, musi on ustalić, czy wybrany środek do osiągnięcia tego celu ustawodawczego jest rozsądny i jasno uzasadniony w wolnym i demokratycznym społeczeństwie. Dla tej drugiej części analizy, muszą być spełnione trzy testy: (1) istnienia racjonalnego związku między środkiem [do celu] i celem przepisów; (2) minimalnego uszczerbku chronionego prawa przez środek [do celu]; i (3) proporcjonalności między skutkiem środka [do celu]  i celem”.
„...the government must show that the restrictive law is neither irrational nor arbitrary and that the means chosen are proportionate to the end to be served. […] First, the court must determine whether the objective of the legislation is pressing and substantial. Next, it must determine whether the means chosen to attain this legislative end are reasonable and demonstrably justifiable in a free and democratic society. For this second part of the analysis, three tests must be met: (1) the existence of a rational connection between the measure and the aim of the legislation; (2) minimal impairment of the protected right by the measure; and (3) proportionality between the effect of the
measure and its objective”.

8. Ogólnymi celami ustaw HOIA i HEIA jest (1) stworzenie systemu oferującego obywatelom, niezależnie od statusu materialnego, (2) oferującego obywatelom najwyższej jakości świadczenia medyczne. W praktyce jednak, przepisy nie pozwalają osiągnąć celu jakości usług medycznych.
„Ogólnym celem tych ustaw jest promowanie opieki zdrowotnej o najwyższej jakości dla wszystkich mieszkańców Quebecu niezależnie od ich możliwości finansowych. Jakość opieki i równy dostęp to dwa nierozłączne cele przewidziane w ustawie [...] Cel dotyczący jakości nie jest jednak formalnie wyrażony, wydaje się jednak jasne, że usługi opieki zdrowotnej, które nie osiągają akceptowalnego poziomu jakości opieki, nie mogą być uważane za rzeczywiste usługi opieki zdrowotnej. Usługi niskiej jakości mogą zagrażać życiu usługobiorców”.
„The general objective of these statutes is to promote health care of the highest possible quality for all Quebeckers regardless of their ability to pay. Quality of care and equality of access are two inseparable objectives under the statutes. […] The quality objective is not formally stated, but it seems clear that a health care service that does not
attain an acceptable level of quality of care cannot be regarded as a genuine health care service. Low quality services can threaten the lives of users”

9. Jednym ze sposobów osiągnięcia powyższego celu jest wprowadzenie zakazu prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych, który ma chronić integralność publicznego systemu ochrony zdrowia. Według sędzi Duchamps przepisy ustaw HOIA i HEIA spełniają pierwszy z warunków zasady proporcjonalności, a więc wymóg niearbitralności.
„... Celem zakazu jest ochrona integralności publicznego systemu ochrony zdrowia. Z tego punktu widzenia, cel ten wydaje się na pierwszy rzut oka się naglący i istotny”.
„...the purpose of the prohibition is to preserve the integrity of the public health care system. From this perspective, the objective appears at first glance to be pressing and substantial”.

10. Jeśli chodzi o drugi warunek – minimalnego uszczerbku – to na władzach publicznych spoczywa ciężar dowodu, że został on spełniony, tzn. że dany środek o celu wywołuje niższy uszczerbek niż wszystkie inne dostępne środki. W tej sprawie władzom publicznym nie udało się tego wykazać, przedstawione dowody dotyczące systemów ochrony zdrowia innych prowincji Kanady oraz innych rajów wykazały, że dostępne były mniej drastyczne środki zachowania integralności publicznego systemu opieki zdrowotnej. Niespełnienie warunku drugiego sprawia, że nie ma potrzeby bada spełnienia warunku trzeciego – proporcjonalności sensu stricte.

11. Rozważony został również problem, czy kwestia rozwiązania problemu list oczekujących na świadczenia zdrowotne leży w ogóle w gestii sądu, a nie władzy ustawodawczej czy wykonawczej. Sędzia Duchamps dochodzi do wniosku, że tak, gdyż ustawodawca do tej pory nie zrobił nic, by rozwiązać ten problem, mimo że miał ku temu środki.
„Rządy wielokrotnie obiecywały znaleźć rozwiązanie problemu list oczekujących. Biorąc pod uwagę tendencję do skupiania się w debacie na filozofii społeczno-politycznej, wydaje się, że rządy straciły z oczu pilność podjęcia konkretnych działań. Sądy są więc ostatnią linią obrony dla obywateli. Przez wiele lat rządy nic nie zrobiły; sytuacja stale się pogarsza. [...] Podczas gdy rząd ma prawo do decydowania, jakie środki przyjąć, nie może on zdecydować, by nie robić nic w obliczu łamania prawa mieszkańców Quebecu do bezpieczeństwa. Rząd nie wskazał powodów swojej bezczynności. Inercja nie może być wykorzystywana jako argument dla uzasadnienia bezczynności”
„Governments have promised on numerous occasions to find a solution to the problem of waiting lists. Given the tendency to focus the debate on a sociopolitical philosophy, it seems that governments have lost sight of the urgency of taking concrete action. The courts are therefore the last line of defence for citizens. For many years, the government has failed to act; the situation continues to deteriorate. […] While the government has the power to decide what measures to adopt, it cannot choose to do nothing in the face of the violation of Quebeckers’ right to security. The government has not given reasons for its failure to act. Inertia cannot be used as an argument to justify deference”

12. Po rozważeniu wszystkich powyższych argumentów sędzia Duchamps doszła do wniosku, że przepisy ustaw HEIA i HOIA naruszają prawa gwarantowane przez art. 1 Karty Praw Quebecu, w sposób, który nie może być uzasadniony w demokratycznym i wolnym społeczeństwie.

13. W swojej części orzeczenia sędziowie McLachlin i Major zgadzają się z sędzia Duchamps, że analizowane przepisy ustaw HEIA i HOIA naruszają art. 1 Karty Praw Quebecu, stwierdzają jednak, że naruszają one także art. 7 Kartę Praw Kanady, chroniący prawo do życia, wolność oraz bezpieczeństwo osobiste.

14. Sędziowie zauważają, że celem Kanadyjskiej Ustawy o Zdrowiu jest „ochraniać, propagować i przywracać fizyczny i psychiczny dobrostan mieszkańców Kanady oraz umożliwiać im rozsądny dostęp do świadczeń zdrowotnych bez barier finansowych lub jakichkolwiek innych” („to protect, promote and restore the physical and mental well-being of residents of Canada and to facilitate reasonable access to health services without financial or other”). Brak odpowiedniej realizacji tego celu może prowadzić do naruszenia art. 7 Karty Praw Kanady.
„Narzucając wyłączność i następnie nie zapewniając publicznej opieki zdrowotnej na rozsądnym poziomie w rozsądnym czasie, rząd stwarza okoliczności, które umożliwiają zastosowanie art. 7 Karty”
„By imposing exclusivity and then failing to provide public health care of a reasonable standard within a reasonable time, the government creates circumstances that trigger the application of s. 7 of the Charter”

15. Artykuł 7 Karty Praw Kanady gwarantuje każdemu człowiekowi, że nie zostanie on pozbawiony przysługującego mu prawa do życia, wolności i bezpieczeństwa, chyba, że jest to zgodne z zasadami fundamentalnej sprawiedliwości.

16. Sędziowie wskazują, że nie każda szkoda fizyczna czy psychiczna może zostać uznana za naruszenie art. 7 Karty Praw Kanady. Musi ona być wystarczająco poważna. W sprawie wykazano zaś, że długi czas oczekiwania na świadczenia zdrowotne może prowadzić w niektórych przypadkach nawet do zgonu.
„Zakaz prywatnego ubezpieczenia w tym przypadku prowadzi do psychicznego i emocjonalnego stresu i utraty przez jednostkę kontroli nad własnym zdrowiem. Nie każda trudność wzrasta do poziomu niekorzystnego wpływu na bezpieczeństwo osobiste gwarantowanego przez art. 7. Wpływ, zarówno psychologiczny, jak i fizyczny, musi być poważny. Jednakże, ponieważ pacjenci mogą być pozbawieni terminowej opieki zdrowotnej w stanie, który ma znaczenie kliniczne dla ich obecnego i przyszłego zdrowia, wchodzi w grę ochrona bezpieczeństwa osobistego na podstawie art. 7. Dostęp do listy oczekujących nie jest dostępem do opieki zdrowotnej.  Jak zauważyliśmy powyżej, istnieją niekwestionowane dowody, że w niektórych poważnych przypadkach pacjenci umierają pod wpływem kolejki do publicznej opieki zdrowotnej”
„The prohibition against private insurance in this case results in psychological and emotional stress and a loss of control by an individual over her own health. Not every difficulty rises to the level of adverse impact on security of the person under s. 7. The impact, whether psychological or physical, must be serious. However, because patients may be denied timely health care for a condition that is clinically significant to their current and future health, s. 7 protection of security of the person is engaged. Access to a waiting list is not access to health care.
As we noted above, there is unchallenged evidence that in some serious cases, patients die as a result of waiting lists for public health care”

17. Zasady fundamentalnej sprawiedliwości zostały w innej sprawie zdefiniowane jako „zasady prawne, które mogą być  z pewną dokładnością zidentyfikowanie i mają fundamentalne znaczenie, ze względu na ogólną akceptację wśród rozsądnych ludzi"(„legal principles that are capable of being identified with some precision and are fundamental in that they have general acceptance among reasonable people”). Należy zatem zdecydować czy przepisy ustaw HEIA i HOIA są z nimi zgodne, w szczególności z zasadą niearbitralności prawa. By tak było, musi istnieć rzeczywisty i jasny związek między ograniczeniami praw, a celem ustawodawcy.
„Aby nie być dowolnym, ograniczenie życia, wolności i bezpieczeństwa wymaga nie tylko teoretycznego związku pomiędzy ograniczeniem, a celem ustawodawczym, ale rzeczywistego związku z faktami. [...] Pytaniem w każdym przypadku jest, czy dany środek jest arbitralny, tzn. nie niesie on żadnej rzeczywistej relacji z celem i w związku z tym jest jawnie niesprawiedliwy. Im poważniejszy oddziaływanie na wolność i bezpieczeństwo danej osoby, tym jaśniejszy musi być związek. Gdzie w grę wchodzi życie danej jednostki, rozsądny człowiek spodziewałby się jasnego związku, w teorii i w rzeczywistości, między środkiem narażającym życie jednostki na niebezpieczeństwo, a celami ustawodawczymi”
„In order not to be arbitrary, the limit on life, liberty and security requires not only a theoretical connection between the limit and the legislative goal, but a real connection on the facts. [...] The question in every case is whether the measure is arbitrary in the sense of bearing no real relation to the goal and hence being j unfair. The more serious the impingement on the person’s liberty and security, the more clear must be the connection. Where the individual’s very life may be at stake, the reasonable person would expect a clear connection, in theory and in fact, between the measure that puts life at risk and the legislativeg goals”

18. W rozstrzyganej sprawie sędziowie McLachlin i Major stwierdzają, że przedstawione dowody nie wykazują, że istnieje taki realny związek między zakazem prywatnego ubezpieczenia, a utrzymywaniem publicznej służby zdrowia na wysokim poziomie.
"Kiedy przyjrzymy się dowodom, a nie przypuszczeniom, związek między zakazem prywatnego ubezpieczenia, a utrzymaniem jakości publicznej opieki zdrowotnej zanika. Dowody wskazują, że tam gdzie publiczny system nie dostarcza odpowiedniej opieki, odmowa prywatnego ubezpieczenia,  naraża ludzi na długie listy oczekujących i negatywnie wpływa na ich zdrowie i bezpieczeństwo osobiste"
„When we look to the evidence rather than to assumptions, the connection between prohibiting private insurance and maintaining quality public health care vanishes. The evidence before us establishes that where the public system fails to deliver adequate care, the denial of private insurance subjects people to long waiting lists and negatively affects their health and security of the person”

19. Po wykazaniu, że zakaz prywatnego ubezpieczenia jest naruszeniem art. 7 Karty Praw Kanady, należy odpowiedzieć na pytanie czy jest ono „rozsądnym ograniczeniem uzasadnionym w wolnym i demokratycznym społeczeństwie” („a reasonable limit demonstrably justified in a free and democratic society”), co przewiduje art. 1 Karty Praw Kanady. Sędziowie McLachlin i Major odpowiadają na to pytanie przecząco, stwierdzając, że zakaz prywatnego ubezpieczenia mógłby być konstytucyjny, gdyby prowadził on do zapewnienia świadczeń zdrowotnych na wysokim poziomie w ramach publicznej służbie zdrowia. Tak się jednak nie stało.
"... zakaz nabywania prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych, być może konstytucyjny w okolicznościach w których usługi opieki zdrowotnej są rozsądne zarówno co do jakości, jak i terminowości, nie są konstytucyjne, gdy system publiczny nie dostarcza usług na rozsądnym poziomie. Życie, wolność i bezpieczeństwo osoby muszą przeważać. […] Jeśli rząd zdecyduje się działać, musi robić to dobrze ".
„...the prohibition on obtaining private health insurance, while it might be constitutional in circumstances where health care services are reasonable as to both quality and timeliness, is not constitutional where the public system fails to deliver reasonable services. Life, liberty and security of the person must prevail. [...] if the government chooses to act, it must do so properly”.

20. Ostatnia część orzeczenia ma odrębny charakter od poprzednich dwóch. Jej autorzy, sędziowie Binnie i LeBel, uważają, że rozwiązanie rozpatrywanego problemu nie leży w kompetencji sądów, lecz władzy ustawodawczej, jestem bowiem sporem politycznym, nie prawnym.
"Nie możemy znaleźć w prawie konstytucyjnym Kanady „zasady fundamentalnej sprawiedliwości” rozporządzającej problemami list oczekujących w systemie ochrony zdrowia Quebecu. Z naszego punktu widzenia, sprawa apelujących nie opiera się na prawie konstytucyjnym, ale na niezgodzie z rządem Quebecu w sprawie aspektów jego polityki społecznej. Właściwym forum do określania polityki społecznej Quebecu w tej sprawie jest Zgromadzenie Narodowe "
„We cannot find in the constitutional law of Canada a “principle of fundamental justice” dispositive of the problems of waiting lists in the Quebec health system. In our view, the appellants’ case does not rest on constitutional law but on their disagreement with the Quebec government on aspects of its social policy. The proper forum to determine the social policy of Quebec in this matter is the National Assembly”

21. Sędziowie Binnie i LeBel zwracają uwagę, że prawa wynikające z Karty Praw Quebecu powinny uwzględniać również dobrobyt obywateli będących w gorszej sytuacji, nie tylko tych, których stać na prywatne ubezpieczenie.
„Prawa wynikające z Karty Praw Quebecu  mają być wykonywane z „właściwym" szacunkiem dla  "wartości demokratycznych” (w tym wartości wyborców), „porządku publicznego i powszechnego dobrobytu obywateli Quebecu” (w tym tych, którzy nie mogą sobie pozwolić, lub nie kwalifikują do prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego). […] Ci, którzy oczekują prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego są tymi, którzy mogą sobie na nie pozwoli i kwalifikują się do niego. Są oni bardziej uprzywilejowani od reszty społeczeństwa, nie przez ich problemy zdrowotne, które możemy znaleźć w każdej grupie w społeczeństwie, ale przez status materialny”
„Rights under the Quebec Charter are to be exercised with “proper” regard to “democratic” values (including those of the electorate) “public order and the general wellbeing of the citizens of Québec” (including those who cannot afford, or may not qualify for, private health insurance coverage). […] Those who seek private health insurance are those who can afford it and can qualify for it. They will be the more advantaged members of society. They are differentiated from the general population, not by their health problems, which are found in every group in society, but by their income status”


22. Wskazują oni ponadto, że pomimo zakaz prywatnego ubezpieczenia może wywoływać negatywne skutki uboczne, nie oznacza to jeszcze, że powinien on być rozpatrywany przez sąd.
„Akceptujemy wniosek sędziego procesowy, że w pewnych okolicznościach życie czy bezpieczeństwo osobiste pewnych mieszkańców Quebecu może być zagrożone przez zakaz prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego. Jednak, w przeciwieństwie do naszych kolegów, zgadzamy się z sędzią prowadzącym rozprawę w Sądzie Apelacyjnym Quebecu, że ta sytuacja, chociaż godna ubolewania, nie jest do rozwiązania jako przedmiot prawa konstytucyjnego”
„we accept the trial judge’s conclusion that in some circumstances some Quebeckers may have their life or “security of the person” put at risk by the prohibition against private health insurance. However, unlike our colleagues, we agree with the trial judge and the Quebec Court of Appeal that this situation, however deplorable, is not capable of resolution as a matter of constitutional law”.

23. Zarzutem pod adresem Powodów jest brak wskazania zasady fundamentalnej sprawiedliwości, która została naruszona.
 "Wnioskodawcy, których życie, wolność i bezpieczeństwo osobiste są zagrożone są uprawnieni do wsparcia tylko w takim stopniu, w jakim ich skarga wynika z naruszenia zidentyfikowania zasady fundamentalnej sprawiedliwości. [...] to właśnie trudność napotkana przez skarżących: nie są oni w stanie wykazać, że jakakolwiek zasada fundamentalnej sprawiedliwości została naruszona"
„Claimants whose life, liberty or security of the person is put at risk are entitled to relief only to the extent that their complaint arises from a breach of an identifiable principle of fundamental justice. […] that is precisely the difficulty encountered by the claimants here: they are unable to demonstrate that any principle of fundamental justice has been contravened”

Przedstawione zostają również warunki, które sprawiają, że dana norma może być uznana za zasadę fundamentalnej sprawiedliwości. Zasada „opieki zdrowotnej na rozsądnym poziomie w rozsądnym czasie” nie spełnia zaś tych kryteriów.
„... wymogi formalne dla zasady fundamentalnej sprawiedliwości są trojakie. Po pierwsze, musi być ona zasadą prawną. Po drugie, rozsądny człowiek musi uznać ją za kluczowe dla naszego  społeczeństwa pojęcia sprawiedliwości, co oznacza znaczny konsensus społeczny. Po trzecie, musi ona być zdolna do bycia precyzyjnie określoną i stosowaną w sposób, który dostarcza przewidywalnych rezultatów. […] Cel „opieki zdrowotnej na rozsądnym poziomie w rozsądnym czasie " nie jest zasadą prawna. Nie ma "konsensusu społecznego" odnoście tego co on oznacza i jak go osiągnąć.  Nie może on być "określony w precyzyjny sposób". [...] W końcu, uważamy, że bardzo trudne dla projektujących i wdrażających plan zdrowia, kiedy jego postanowienia przekraczają granicę od tego co jest "racjonalne" do zakazanego terytorium tego co „nieracjonalne” "nieuzasadnione" i nie pozwalają rozpoznać jednego od drugiego”"
„...the formal requirements for a principle of fundamental justice are threefold. First, it must be a legal principle. Second, the reasonable person must regard it as vital to our societal notion of justice, which implies a significant societal consensus. Third, it must be capable of being identified with precision and applied in a manner that yields predictable results. […] The aim of “health care of a reasonable standard within a reasonable time” is not a legal principle. There is no “societal consensus” about what it means or how to achieve it. It cannot be “identified with precision”. […] Finally, we think it will be very difficult for those designing and implementing a health plan to predict when its provisions cross the line from what is “reasonable” into the forbidden territory of what is “unreasonable”, and how the one is to be distinguished from the other”

24. Odnosząc się do osoby lekarza Jacques Chaoulli, sędziowie wskazują, że nie jest niczym niespotykanym, że prawo ogranicza wolność wykonywania zawodu.
„Fakt, że państwo ogranicza swobodę działania danej osoby, eliminując wybory zawodowe, które inaczej byłyby dostępne same w sobie nie zasługują na ochronę wolności na podstawie art. 7. Wolność nie obejmuje na przykład prawa do przeprowadzania transakcji kiedy tylko się chce. […] Nie jest chronione również prawo do wykonywania wybranego przez siebie zawodu”.
„The fact that state action constrains an individual’s freedom by eliminating career choices that would otherwise
be available does not in itself attract the protection of the liberty interest under s. 7. The liberty interest does not, for example, include the right to transact business whenever one wishes. […] Nor does it protect the right to exercise one’s chosen profession”

25. Sędziowie  Binnie i LeBel argumentują, że prawo zakazujące prywatnego ubezpieczenie nie jest arbitralne i jest zgodne z celem i interesem określonym przez Quebec.
„...zgadzamy się z wnioskiem sędziego prowadzącego proces i Sądu Apelacyjnego, że w świetle celów legislacyjnych kanadyjskiej ustawy zdrowotnej nie jest „arbitralnym" dla Quebecu powstrzymywanie rozwój sektora prywatnej opieki zdrowotnej. Zakaz prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego jest bezpośrednio związany z interesem Quebec we wspieraniu systemu opartego na potrzebach i zapewnieniu jego rentowności i efektywności. Zakaz prywatnego ubezpieczenia nie jest "niezgodny" z interesem państwa; tym bardzie nie jest z nim niezwiązany. […] Wręcz przeciwnie, biorąc pod uwagę [...] cel dostarczania niezbędnych usług medycznych dla wszystkich mieszkańców Quebecu w oparciu o potrzeby, decyzja Quebecu by chronić słuszność, rentowność  i efektywność publicznego systemu opieki zdrowotnej jest racjonalna. Wybrane środki są zaprojektowane, by realizować interes państwa, a nie[...], by mu zaprzeczać”
„...we agree with the conclusion of the trial judge and the Quebec Court of Appeal that in light of the legislative objectives of the Canada Health Act it is not “arbitrary” for Quebec to discourage the growth of private sector health care. Prohibition of private health insurance is directly related to Quebec’s interest in promoting a need-based system and in ensuring its viability and efficiency. Prohibition of private insurance is not “inconsistent” with the state interest; still less is it “unrelated” to it. […] On the contrary, given […] goal of providing necessary medical services to all Quebec residents based on need, Quebec’s determination to protect the equity, viability and efficiency of the public health care system is rational. The chosen means are designed to further the state interest and not [...] to contradict it”

26. Podsumowując, kwestia prywatnego ubezpieczenie zdrowotnego jest problemem zaprojektowania systemu opieki zdrowotnej, co zaś jest zadaniem ustawodawcy, nie sądów. Dlatego rozpatrywane przepisy nie powinny zostać przez Sąd Najwyższy uchylone.
„Projektowanie, finansowanie i funkcjonowanie publicznego systemu ochrony zdrowia nowoczesnego społeczeństwa demokratycznego, takiego jak Quebec, pozostaje wyzwaniem. Wzywa do trudnych wyborów. Ostatecznie okazuje się, że wybór dokonany przez pokolenie temu przez Zgromadzenia Narodowego Quebecu pozostaje w zakresie możliwości, które są uzasadnione na mocy art. 9.1. Przekazanie projektu systemu opieki zdrowotnej sądom nie jest mądrym wyborem”
„Designing, financing and operating the public health system of a modern democratic society like Quebec remains a challenging task. It calls for difficult choices. In the end, we find that the choice  made a generation ago by the National Assembly of Quebec remains within the range of options that are justifiable under s. 9.1. Shifting the design of the health system to the courts is not a wise choice.”

27. Ostatecznie Sąd Najwyższy Kanady zdecydował o uchyleniu zaskarżonych przepisów.

Źródło

Opracował: Maciej Juzaszek

2005 SCC 35