POLSKI  ENGLISH

[Tarasoff vs. Poddar]
Wyrok Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych z dnia 1 lipca 1976 roku w sprawie obowiązku ostrzeżenia osoby trzeciej przez psychoterapeutę, który posiadł odnośnie swojego pacjenta podejrzenie, że może on chcieć wyrządzić osobie tej krzywdę.

Stan faktyczny

W 1969 roku Prosenjit Poddar zamordował Tatianę Tarasoff. Kilka miesięcy wcześniej wyjawił swój zamiar swojemu psychoterapeucie, doktorowi Moore'owi. Poddar został na żądanie doktora zatrzymany przez straż kampusu, został jednak wypuszczony. Ani doktor Moore ani jego przełożony nie podjęli żadnych kroków, by ostrzec Tatianę Tarasoff. Rodzice kobiety zażądali od Uniwersytetu California, który zatrudniał doktora Moore'a, zadośćuczynienia za śmierć córki. Argumentowali oni, że jeśli doktor przewidywał, że ich córce grozi niebezpieczeństwo ze strony Poddara, powinien był ją ostrzec.

Teza orzeczenia

Terapeuta, który podczas przeprowadzanej terapii nabył wiarygodne przekonanie, że jego pacjent może stanowić niebezpieczeństwo dla osoby trzeciej, powinien osobę tę ostrzec.


Fragmenty uzasadnienia

1. Sąd rozpoczął od wskazania, że podstawową kwestią istotną dla sprawy jest określenie, jaki zakres obowiązków ciąży na osobie, która może przewidywać, że danej osobie czy grupie osób grozi niebezpieczeństwo. Powszechnie przyjmowany w systemie common law standard stanowi, że dla istnienia obowiązku ostrzeżenia danej osoby przed potencjalnie niebezpiecznym zachowaniem innej osoby musi istnieć specjalna relacja łącząca osobę ostrzegającą z potencjalnym agresorem lub z potencjalną ofiarą. Nie ma wątpliwości, że pomiędzy Poddarem a doktorem Moorem występowała specjalna relacja psycholog-pacjent, nie ma zatem potrzeby wykazywania jakiejkolwiek relacji między doktorem Moorem a Tatianą Tarasoff.
„The most important of these considerations in establishing duty is foreseeability. As a general principle, a "defendant owes a duty of care to all persons who are foreseeably endangered by his conduct, with respect to all risks which make the conduct unreasonably dangerous." As we shall explain, however, when the avoidance of foreseeable harm requires a defendant to control the conduct of another person, or to warn of such conduct, the common law has traditionally imposed liability only if the defendant bears some special relationship to the dangerous person or to the potential victim. Since the relationship between a therapist and his patient satisfies this requirement, we need not here decide whether foreseeability alone is sufficient to create a duty to exercise reasonable care to protect a potential victim of another's conduct.”
 
2. Sąd zauważył również, że specjalna relacja między pacjentem a terapeutą czy lekarzem może tworzyć pewne pozytywne obowiązki terapeuty czy lekarza wobec osób trzecich. Na pracownikach szpitala ciąży obowiązek ostrzeżenia pacjenta, że jego stan zdrowia może wpływać na jego zachowania w sposób niebezpieczny dla innych osób, na przykład pacjent taki nie powinien prowadzić samochodu. W przypadku, gdy pacjent znajduje się pod opieką pracowników szpitala i może stanowić niebezpieczeństwo dla innych, na pracownikach szpitala ciąży obowiązek nadzoru nad nim.
„Although plaintiffs' pleadings assert no special relation between Tatiana and defendant therapists, they establish as between Poddar and defendant therapists the special relation that arises between a patient and his doctor or psychotherapist. Such a relationship may support affirmative duties for the benefit of third persons. Thus, for example, a hospital must exercise reasonable care to control the behavior of a patient which may endanger other persons. fn. 7 A doctor must also warn a patient if the patient's condition or medication renders certain conduct, such as driving a car, dangerous to others.”
 
3. Pozwani podnosili, że obowiązek ostrzeżenia osoby trzeciej przed niebezpieczeństwem ze strony pacjenta jest zbyt wymagający, biorąc pod uwagę trudności w ocenie przez terapeutę, na ile pacjent rzeczywiście wykazuje predyspozycje do przemocy. Sąd wyjaśnił, że rola terapeuty, psychologa czy psychiatry podobna jest w tym zakresie do roli lekarza, który wystawia diagnozę na podstawie wyników badań, zgodnie z zasadami sztuki lekarskiej. Oczywiście ocena taka nie zawsze jest prosta i jednoznaczna, należy jednak stwierdzić, że psycholog czy terapeuta zwolniony jest z odpowiedzialności za błędne rozpoznanie, jeśli tylko spełnia ono pewne podstawowe kryteria, przede wszystkim oparte jest co najmniej na wiedzy i umiejętnościach posiadanych powszechnie przez członków społeczności psychologów czy terapeutów w podobnych okolicznościach.
„Defendants contend, however, that imposition of a duty to exercise reasonable care to protect third persons is unworkable because therapists cannot accurately predict whether or not a patient will resort to violence […]. The role of the psychiatrist, who is indeed a practitioner of medicine, and that of the psychologist who performs an allied function, are like that of the physician who must conform to the standards of the profession and who must often make diagnoses and predictions based upon such evaluations. Thus the judgment of the therapist in diagnosing emotional disorders and in predicting whether a patient presents a serious danger of violence is comparable to the judgment which doctors and professionals must regularly render under accepted rules of responsibility […]. We recognize the difficulty that a therapist encounters in attempting to forecast whether a patient presents a serious danger of violence. Obviously, we do not require that the therapist, in making that determination, render a perfect performance; the therapist need only exercise "that reasonable degree of skill, knowledge, and care ordinarily possessed and exercised by members of [that professional specialty] under similar circumstances […].
 
5. W rozpatrywanej sprawie nie doszło jednak do sytuacji, w której terapeuta miał trudności z ustaleniem, czy jego pacjent może być niebezpieczny dla osób trzecich. Wręcz przeciwnie, doktor Moore sytuację taką przewidział, sprawa zaś dotyczy tego, czy posiadając już tę wiedzę, powinien on był poinformować osobę potencjalnie zagrożoną. Ponadto pozwani nie potrafili w sposób przekonujący wykazać, jakie negatywne skutki wiązały się dla Poddara z ujawnieniem jego zamiarów Tatianie Tarasoff. Sąd jednoznacznie wskazał, że od momentu, w którym pozwany doszedł na podstawie zasad sztuki do wniosku, że Poddar może stanowić zagrożenie dla Tatiany Tarasoff, ciążył na nim obowiązek poinformowania jej o tym fakcie. Doktor Moore zaniedbał spełnienia tego obowiązku.
In the instant case, however, the pleadings do not raise any question as to failure of defendant therapists to predict that Poddar presented a serious danger of violence. On the contrary, the present complaints allege that defendant therapists did in fact predict that Poddar would kill, but were negligent in failing to warn [...]. Weighing the uncertain and conjectural character of the alleged damage done the patient by such a warning against the peril to the victim's life, we conclude that professional inaccuracy in predicting violence cannot negate the therapist's duty to protect the threatened victim […]. In our view, however, once a therapist does in fact determine, or under applicable professional standards reasonably should have determined, that a patient poses a serious danger of violence to others, he bears a duty to exercise reasonable care to protect the foreseeable victim of that danger.
 
6. Sąd zauważył jednocześnie, że poza obowiązkiem ostrzeżenia osoby, która może znajdować się w niebezpieczeństwie, na terapeucie ciąży również obowiązek zachowania w tajemnicy treści rozmów ze swoim pacjentem. Uzasadnieniem drugiego obowiązku jest ochrona niezbędnego dla skutecznej terapii zaufania pacjenta do terapeuty, które pozwala, by pierwszy nie krył przed drugim żadnych swoich, nawet najbardziej sekretnych, myśli i pragnień. W sytuacji takiej jak w rozpatrywanej sprawie, oba obowiązki pozostają w konflikcie.
We recognize the public interest in supporting effective treatment of mental illness and inprotecting the rights of patients to privacy [...], and the consequent public importance of safeguarding the confidential character of psychotherapeutic communication. Against this interest, however, we must weigh the public interest in safety from violent assault […]. We realize that the open and confidential character of psychotherapeutic dialogue encourages patients to express threats of violence, few of which are ever executed. Certainly a therapist should not be encouraged routinely to reveal such threats; such disclosures could seriously disrupt the patient's relationship with his therapist and with the persons threatened. To the contrary, the therapist's obligations to his patient require that he not disclose a confidence unless such disclosure is necessary to avert danger to others, and even then that he do so discreetly, and in a fashion that would preserve the privacy of his patient to the fullest extent compatible with the prevention of the threatened danger.
 
7. Sąd w rozpatrywanej sprawie stanął na stanowisku, że podstawowy obowiązek poufności w stosunku do pacjenta zostaje przeważony przez obowiązek ochrony osób trzecich w momencie, gdy ujawnienie informacji uzyskanych podczas terapii jest niezbędne do udaremnienia poważnego zagrożenia wobec osób trzecich. Takie rozstrzygnięcie konfliktu między obowiązkami terapeuty uzasadnione jest ważnym interesem publicznym. Sąd wskazał, że we współczesnym społeczeństwie, w którym życie jednych jego członków zależy od innych, nie możemy tolerować sytuacji, w której terapeuta posiada uzasadnione obawy, że danej osobie może grozić niebezpieczeństwo ze strony jego pacjenta, i nie ostrzega tej osoby lub osób mogących ją ostrzec.
„We conclude that the public policy favoring protection of the confidential character of patient-psychotherapist communications must yield to the extent to which disclosure is essential to avert danger to others. The protective privilege ends where the public peril […]. In current crowded and computerized society compels the interdependence of its members. In this riskinfested society we can hardly tolerate the further exposure to danger that would result from a concealed knowledge of the therapist that his patient was lethal. If the exercise of reasonable care to protect the threatened victim requires the therapist to warn the endangered party or those who can reasonably be expected to notify him, we see no sufficient societal interest that would protect and justify concealment. The containment of such risks lies in the public interest”.
 
8. Jeden z sędziów, Mosk, nie zgodził się z opinią większości i złożył zdanie odrębne. Odwołał się w nim do ustawy LantermanPetrisShort Act, która stanowi, że terapeuta ma obowiązek zachować tajemnicę w stosunku do swego pacjenta. Według sędziego prawo tak ukształtowane, w przeciwieństwie do zasad common law, do których odwołała się większość sędziów, nie stawia terapeuty przed drakońskim dylematem, czy zdradzić zaufanie swojego pacjenta, czy ryzykować odpowiedzialność prawną. Terapeuta nie powinien być stawiany w takiej sytuacji, zasady jego odpowiedzialności powinny być jasno określone.
“Under the act, there can be no liability for Poddar's premature release. It is likewise clear there exists no duty to warn. Under section 5328, the therapists were under a duty to not disclose, and no exception to that duty is applicable here. Establishing a duty to warn on the basis of general tort principles imposes a Draconian dilemma on therapists either violate the act thereby incurring the attendant statutory penalties, or ignore the majority's duty to warn thereby incurring potential civil liability. I am unable to assent to such. If the majority feels that it must impose such a dilemma, then it has an obligation to specifically enumerate the circumstances under which the LantermanPetrisShort Act applies as opposed to the circumstances when "general tort principles" will govern. The majority's failure to perform this obligation leaving to the therapist the subtle questions as to when each opposing rule applies is manifestly unfair.”
 
9. Ponadto przeciwko ujawnieniu przez terapeutę informacji przemawia ryzyko stygmatyzacji pacjenta przez społeczeństwo. Osoba która decyduje się na usługi psychologa poszukuje pomocy, zaś ujawnienie swoich myśli przed terapeutą nie jest proste i wymaga relacji opartej na zaufaniu oraz pełnej dyskrecji. Przyzwolenie na wyjawienie przez terapeutów informacji uzyskanych podczas terapii może prowadzić do sytuacji, w których potencjalnie niebezpieczne osoby borykające się z problemami psychicznymi nie będą decydowały się na pomoc terapeutyczną, bojąc się napiętnowania oraz negatywnych reakcji społecznych. To zaś uderzy w efektywność udzielanej im pomocy psychologicznej, a w konsekwencji będzie prowadziło do zwiększenia niebezpieczeństwa ze strony tychże osób.
„It remains an unfortunate fact in our society that people seeking psychiatric guidance tend to become stigmatized. Apprehension of such stigma apparently increased by the propensity of people considering treatment to see themselves in the worst possible light creates a well-recognized reluctance to seek aid […]. The psychiatric patient approaches treatment with conscious and unconscious inhibitions against revealing his innermost thoughts. "Every person, however wellmotivated, has to overcome resistances to therapeutic exploration. These resistances seek support from every possible source and the possibility of disclosure would easily be employed in the service of resistance." […]. Until a patient can trust his psychiatrist not to violate their confidential relationship, "the unconscious psychological control mechanism of repression will prevent the recall of past experiences” […]. Given the importance of confidentiality to the practice of psychiatry, it becomes clear the duty to warn imposed by the majority will cripple the use and effectiveness of psychiatry. Many people, potentially violent yet susceptible to treatment will be deterred from seeking it; those seeking it will be inhibited from making revelations necessary to effective treatment; and, forcing the psychiatrist to violate the patient's trust will destroy the interpersonal relationship by which treatment is effected.”
 
10. Sędzia Mosk zwrócił uwagę, że w grę wchodzą również prawa znacznej liczby osób korzystających z pomocy terapeutów. Wiele z nich ujawnia niebezpieczne zamiary wobec osób trzecich, jednak zaledwie kilka będzie kiedykolwiek stanowić realne zagrożenie dla kogokolwiek. Gdyby uznać zakres obowiązku ostrzegania przed niebezpiecznymi pacjentami, psychologowie i terapeuci, podczas każdego spotkania z pacjentem musieliby oceniać, czy jest on wystarczająco niebezpieczny dla osoby trzeciej, że trzeba ją o tym powiadomić. Biorąc od uwagę odpowiedzialność cywilnoprawną, można założyć, że mając wątpliwości w tym zakresie, terapeuci będą zachowywali się asekuracyjnie i na wszelki wypadek będą informowali potencjalnie zagrożonych nawet w przypadkach niepewności co do rzeczywistego niebezpieczeństwa ze strony pacjenta. W takiej sytuacji zostałyby naruszone nie tylko prawa nielicznych pacjentów, którzy stanowią rzeczywiste zagrożenie (co mogłoby być uzasadnione), ale również rzeszy pacjentów, których groźby nie są realne, a co za tym idzie, nie stanowią oni dla nikogo rzeczywistego zagrożenia. W celu ochrony bezpieczeństwo potencjalnych ofiar, doszłoby zatem do naruszenia praw nieproporcjonalnie dużej liczby pacjentów.
„By imposing a duty to warn, the majority contributes to the danger to society of violence by the mentally ill and greatly increases the risk of civil commitment the total deprivation of liberty of those who should not be confined. The impairment of treatment and risk of improper commitment resulting from the new duty to warn will not be limited to a few patients but will extend to a large number of the mentally ill. […] Although under existing psychiatric procedures only a relatively few receiving treatment will ever present a risk of violence, the number making threats is huge, and it is the latter group not just the former whose treatment will be impaired and whose risk of commitment will be increased […]. This predictive uncertainty means that the number of disclosures will necessarily be large. As noted above, psychiatric patients are encouraged to discuss all thoughts of violence, and they often express such thoughts. However, unlike this court, the psychiatrist does not enjoy the benefit of [...] overwhelming hindsight in seeing which few, if any, of his patients will ultimately become violent. Now, confronted by the majority's new duty, the psychiatrist must instantaneously calculate potential violence from each patient on each visit. The difficulties researchers have encountered in accurately predicting violence will be heightened for the practicing psychiatrist dealing for brief periods in his office with heretofore nonviolent patients. And, given the decision not to warn or commit must always be made at the psychiatrist's civil peril, one can expect most doubts will be resolved in favor of the psychiatrist protecting himself. Neither alternative open to the psychiatrist seeking to protect himself is in the public interest. The warning itself is an impairment of the psychiatrist's ability to treat, depriving many patients of adequate treatment. It is to be expected that after disclosing their threats, a significant number of patients, who would not become violent if treated according to existing practices, will engage in violent conduct as a result of unsuccessful treatment. In short, the majority's duty to warn will not only impair treatment of many who would never become violent but worse, will result in a net increase in violence.”
 
 
Opracował: Maciej Juzaszek

Sygnatura

1997 3 S.C.R1997 3 S.C.R.