BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA

[Reisner v. Regents of University of California]

Wyrok Sądu Apelacyjnego Kalifornii z dnia 26 stycznia 1995 roku w sprawie odpowiedzialności lekarza za zarażenie wirusem HIV osoby przez osobę, którą lekarz miał obowiązek poinformować o tym, że jest nosicielem.

W 1985 roku 12-letnia Jennifer Lawson została poddana transfuzji krwi. Następnego dnia dr Fonklesrud dowiedział się, że krew przetoczona dziewczynce zawierała wirusa HIV. Nie poinformował on jednak o tym fakcie ani jej, ani jej rodziców, pomimo że jeszcze przez pięć następnych lat leczył on Jennifer Lawson. W 1988 roku związała się ona z Danielem Reisnerem, z którym zaczęła współżyć seksualnie. Z racji tego, że nie wiedziała, że może być potencjalną nosicielką wirusa HIV, nie była w stanie ostrzec Daniela przed potencjalnym ryzykiem. W 1990 roku zdiagnozowano u Jennifer Lawson AIDS. Daniel Reisner został niezwłocznie poinformowany i po wykonaniu badania okazało się, że on również jest nosicielem wirusa HIV. Pozwał on zatem Szpital w którym zaraziła się Jennifer Lawson.

1. W pierwszej kolejności Sąd przypomniał doktrynę, która wytworzyła się w orzecznictwie w systemie common law zgodnie z którą jeśli osoba Y posiada informacje o tym, że osobie Z grozi niebezpieczeństwo ze strony osoby X, to na osobie Y ciąży obowiązek ostrzeżenia osoby Z tylko wtedy, jeśli osobę Y łączy specjalna relacja (np. lekarz-pacjent) z osobą X lub z osobą Z. Jeśli zatem taka relacja łączy osobę Y z osobą X, nie jest konieczne wykazywanie podobnej relacji między osobą Y a osobą Z. W rozpatrywanej sprawie Pozwani utrzymywali, że nie dość, że żadna relacja nie łączy ich z Poszkodowanym, to jeszcze nie mieli oni o jego istnieniu pojęcia, zatem nie mogli spełnić obowiązku poinformowania go o niebezpieczeństwie, a co za tym idzie nie odpowiadają za to, że zaraził się wirusem HIV. Poszkodowany nie utrzymywał jednak, że Pozwani mieli obowiązek ostrzec jego, lecz że taki obowiązek ciążył na nich w stosunku do Jennifer Lawson.

„When the avoidance of foreseeable harm to a third person requires a defendant to control the conduct of a person with whom the defendant has a special relationship (such as physician and patient) or to warn the person of the risks involved in certain conduct, the defendant's duty extends to a third person with whom the defendant does not have a special relation ship […]. Daniel does not claim Defendants had to warn him, only that they had to warn Jennifer or her parents, "others [who were] likely to apprise [him] of the danger" (and, of course, did just that when they learned of it).”

 

2. Sąd uznał, że jeśli dr Fonklesrud był przez lata lekarzem Jennifer Lawson, musiał zdawać sobie sprawę, że po 1) u jego pacjentki wirus HIV przekształci się w końcu w AIDS, a po 2) że istnieje duże prawdopodobieństwo, że z wraz z dojrzewaniem wejdzie ona w końcu w relację seksualną, która narazi jej partnera na zarażenie wirusem HIV.

„Dr. Fonklesrud maintained a physician-patient relationship with Jennifer until she died, which was after Daniel's injury. Just as Dr. Fonklesrud knew or reasonably should have known that Jennifer was likely to get AIDS as a result of the contaminated blood, he knew or reasonably should have known that, as she matured, Jennifer was likely to enter an intimate relationship”

 

3. W przypadku Poszkodowanego, uznanie odpowiedzialności Pozwanych za jego zarażenie się wirusem HIV nie doprowadzi oczywiście do wyleczenia czy zapobiegnięcia rozwojowi AIDS, pozwoli być może na ochronę innych osób przed zakażeniem się wirusem HIV, a co za tym idzie przed śmiercią.

„Civil liability for a negligent failure to warn under the circumstances of this case may not hasten the day when AIDS can be cured or prevented but it may, in the meantime, protect one or more persons from unnecessary exposure to this deadly virus.”

 

4. Problemem prawnym w rozpatrywanej sprawie jest pytanie, czy lekarz może być odpowiedzialny za niebezpieczeństwo, które grozi osobie, o której istnieniu nawet nie wiedział. Sąd, przeciwstawiając się argumentom Pozwanych, stwierdził, że gdyby ostrzegli oni Jennifer Lawson o tym, że jest nosicielką wirusa HIV, najprawdopodobniej podjęłaby ona kroki, by chronić kolejne osoby, w tym swoich partnerów. W momencie, gdyby Pozwani ostrzegli Jennifer Lawson o tym, że jest ona nosicielką wirusa HIV, zwolniliby się z odpowiedzialności za niebezpieczeństwo wobec innych osób, w tym Daniela Reisnera, gdyż obowiązek ostrzeżenia przeszedłby wtedy na Jennifer Lawson.

„We summarily reject Defendants' alternative suggestion that a physician ought not to owe any duty to a third person because such a duty could adversely affect the doctor's treatment of his patient, to whom his primary duty is owed. As explained above, existing California law already imposes a duty to third persons and the only arguably "new" issue in this case is whether that duty is the same when the third person's identity is unknown to the physician and not readily ascertainable. And, contrary to Defendants' contention, the duty involved in this case a duty to warn a contagious patient to take steps to protect others has nothing to do with a physician's decision about how to treat his patient or with a physician's potential liability for the unauthorized disclosure of AIDS test results. [...] Once the physician warns the patient of the risk to others and advises the patient how to prevent the spread of the disease, the physician has fulfilled his duty and no more (but no less) is required.”

 

5. Pozwani argumentowali również, że jeśli uznać by ich odpowiedzialność w stosunku do Daniela Reisnera, należałoby konsekwentnie uznać ich odpowiedzialność w stosunku do każdej osoby z którą uprawiał seks Daniel Reisner, a następnie w stosunku do osób, z którymi te osoby uprawiały seks itd. Sąd jednak odrzucił to twierdzenie, opierając się na dwóch kontrargumentach.

„We also reject Defendants' suggestion that we ought not to find a duty is owed to Daniel because it would necessarily follow that a duty would [...] be owed to "other persons with whom [Daniel] had sex, and the persons with whom they had sex," and so on ad infinitum. Why? Because "insurance premiums would soar and, quite likely, coverage at any price would not exist long." There are at least two reasons for rejecting this argument.”

 

6. Po pierwsze, jeśli Jennifer Lawson oraz Daniel Reinser wiedzieliby o tym, że są nosicielami wirusa HIV, najpewniej staraliby się chronić inne osoby przed zakażeniem, a więc powstrzymywaliby się przed kontaktami seksualnymi z następnymi partnerami. A więc sami zadbaliby o to, żeby nie było kolejnych zarażonych.

„First, it presumes too much. Arguments premised on opened floodgates and broken dams are not persuasive where, as here, we suspect that only a few drops of water may spill onto a barren desert. To actually recover in this case, Daniel will be required to prove (not merely allege) that a physician and a teaching hospital, knowing they had inadvertently infected a patient with a contagious disease that is almost always deadly, failed to tell her what had happened and failed to warn her about the danger in infecting her loved ones. Daniel will also have to prove causation not just that Jennifer would have told him about her illness and that he would then have refrained from intimate contact with her but also that he could not have acquired the disease elsewhere. We recognize the sympathetic nature of Daniel's case and the probability that jurors might be inclined to construe the evidence in favor of a young man and against those whose negligence probably sentenced him to death. But the very facts which favor Daniel in this case show how unlikely it is that there are dozens of other Daniels waiting in the wings.”

 

7. Po drugie zaś, odpowiedzialność lekarza za zakażenie kolejnych osób ograniczona będzie przez zwykle wymaganym przy odpowiedzialności za czyny niedozwolone związku przyczynowo-skutkowym. Lekarze mieli obowiązek poinformować Jennifer Lawson o tym, że jest nosicielką HIV oraz o tym, w jaki sposób powinna powstrzymywać rozprzestrzenianie się wirusa na inne osoby. Z racji zaniedbania tego obowiązku, zarażony został Daniel Reisner. Nie oznacza to jednak, że lekarze odpowiadać będą za to, że Daniel Reinser nie będzie wiedział, w jaki sposób zatrzymać rozprzestrzenianie się wirusa. W każdym kolejnym kroku nie będzie już możliwości wykazania związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy zaniechaniem lekarzy a niebezieczeństwem na które narażone są kolejne osoby.

„Second, the argument goes too far. We need not decide in this case what the result would be if someone infected by Daniel sued the doctor who failed to warn Jennifer, and the fact that a duty is owed to Daniel does not mean it will be extended without limitation. However, the possibility of such an extension does not offend us, legally or morally. Viewed in the abstract (and not with reference to Jennifer or Daniel), we believe that a doctor who knows he is dealing with the 20th Century version of Typhoid Mary ought to have a very strong incentive to tell his patient what she ought to do and not do and how she ought to comport herself in order to prevent the spread of her disease. In any event, the doctor's liability to fourth and fifth persons would by its nature be limited by traditional causation principles.”

 

8. Na podstawie powyższych argumentów Sąd orzekł o odpowiedzialności lekarzy, w tym dr. Fonklesruda, za zarażenie się wirusem HIV przez Daniela Reisnera.

 

 

 

 

 

Opracował: Maciej Juzaszek