BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA

BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA - Kazusy

Na początku 1992 roku 14-letnia dziewczynka zaszła w ciążę w wyniku gwałtu dokonanego przez przyjaciela domu. Rodzice powiadomili policję o przestępstwie i zamierzali wyjechać do Wielkiej Brytanii, aby dokonać aborcji. Jednakże przed wyjazdem zapytali policję, czy nie wskazane byłoby przeprowadzenie badań płodu w celu ustalenia ojcostwa. Pytanie zostało ostatecznie przekazane prokuratorowi generalnemu. Prokurator wystąpił do sądu o wydanie tymczasowego zakazu opuszczania kraju przez dziewczynkę i jej rodziców. Powiadomiona o zakazie rodzina wróciła do Irlandii bez dokonania zabiegu aborcji. Sędzia Trybunału w Dublinie na rozprawie niejawnej 17 lutego 1992 roku wydał orzeczenie zawierające ten zakaz. Po niespełna tygodniu wniesiono apelację do Sądu Najwyższego. Pozwani argumentowali następująco:

1. konstytucja Irlandii przewiduje wydanie przez Parlament ustawy o uzgodnieniu prawa nienarodzonego dziecka do życia z równym prawem do życia matki. Dziewczynka groziła samobójstwem. Powagę i realność tej groźby potwierdziły, między innymi, badania psychologów. W tej sytuacji sędzia nie powinien wydać zakazu wyjazdu.

2. Sędzia nie powinien wydać tego zakazu również i dlatego, że obowiązek ochrony płodu nie jest bezwzględny. Stąd Trybunał powinien wziąć pod uwagę zagrożenie życia matki związane z ewentualnym jej samobójstwem.

3. Ograniczenie zagwarantowanej Konstytucją wolności osobistej nie może być dokonane bez wyraźnej regulacji ustawowej.

4. Ósma poprawka do Konstytucji nie może uchylać, z uwagi na politykę aborcyjną państwa, przewidzianego przez Traktat rzymski prawa dziewczynki do wyjazdu do innego kraju członkowskiego Wspólnoty Europejskiej w celu uzyskania usługi.

W Irlandii od samego początku powstania republiki w 1921 roku aborcja była zakazana. Do 1983 roku istniała jednak możliwość przerwania ciąży z przyczyn zdrowotnych. Ósmą poprawkę do Konstytucji wprowadzono drogą referendum w tym właśnie roku. Potwierdziła ona konstytucyjne prawo do życia już od poczęcia oraz gwarancję takiego prawa kobiecie ciężarnej, a także „jego ochronę i obronę” „na tyle, na ile to możliwe” (art. 40 ust. 3 Konstytucji). Uchwalenie tego przepisu uniemożliwia liberalizację ustawodawstwa dopuszczającego aborcję ze wskazań zdrowotnych.

Traktat rzymski ustanawiał Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Podpisany 25 marca 1957 roku, wszedł w życie 1 stycznia 1958 r. W art. 8a stanowi on, że „rynek wewnętrzny obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, na którym zagwarantowany będzie swobodny przepływ towarów, usług i kapitałów zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu”. Natomiast w art. 62 stwierdza się, że „członkowie Wspólnoty nie będą wprowadzali nowych ograniczeń do swobody wykonywania usług [..]”.

Sąd Najwyższy uchylił postanowienie dublińskiego Trybunału. [1] Jednakże jego orzeczenie rozmijało się z intencjami strony skarżącej, gdyż sąd uznał:

1. że nawet rzeczywiste zagrożenie samobójstwem dziewczynki nie może być dostatecznym powodem niewydania zakazu wyjazdu za granicę w celach aborcyjnych.

2. Dopuszczalność na gruncie Konstytucji przerwania ciąży będącej bezpośrednim i nieuniknionym zagrożeniem dla życia matki, ale nie dla jej zdrowia, jeśli zagrożenie to może być usunięte jedynie poprzez aborcję. Taki stan rzeczy miał miejsce w rozpatrywanym przypadku dziewczynki.

3. Że w przypadku konfliktu prawa do wyjazdu i prawa do życia to drugie musi przeważać, gdyż życie jest wartością nadrzędną nad swobodą przemieszczania się.

4. Że ochronę życia matki należy ujmować w szerokim znaczeniu uwzględniającym zarówno zewnętrzne zagrożenia, jak i czynniki wewnętrzne przynależne psychice kobiety.

Omawiana decyzja Sądu Najwyższego umożliwiała wyjazd X do Wielkiej Brytanii w celu usunięcia ciąży. Wkrótce po wydaniu orzeczenia dziewczynka poroniła.

W listopadzie 1992 roku, wraz z wyborami powszechnymi przeprowadzono referendum, w którym postawiono trzy pytania:

a. o zalegalizowanie dopuszczalności przerwania ciąży, jeśli jest ono konieczne dla uratowania życia matki, jako warunku różnego od zdrowia, jeśli realne ryzyko dla jej życia wynika z choroby albo dysfunkcji, a nie z ryzyka samodestrukcji, przede wszystkim samobójstwa. Pytanie to było propozycją dwunastej poprawki do Konstytucji. Irlandczycy głosowali przeciwko niej. Dla zwolenników liberalizacji przerywania ciąży była ona zbyt restrykcyjna, a dla przeciwników złagodzenia przepisów – zbyt liberalna.

b. O zezwolenie na aborcję poza granicami kraju. Była to propozycja trzynastej poprawki dopisanej do art. 40 ust. 3.

c. O usunięcie ograniczeń w informacji związanej z możliwością aborcji poza granicami Irlandii – jako propozycji czternastej poprawki. Obie poprawki przyjęto w referendum.

Kazus opisał Kazimierz Szewczyk