BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA

BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA - Kazusy

6 lutego 1993 roku samochód kierowany przez Patricka Carmichaela uległ wypadkowi na skutek „wystrzelenia” prawej tylnej opony. W wyniku wypadku jedna osoba zmarła, a kilka zostało ciężko rannych. Carmichael zaskarżył producenta i dystrybutora opon (określanego dalej łącznie jako Kumho Tire) o to, że opona miała wadę. Bezpośrednią przyczyną „wystrzelenia” opony było oddzielenie się wewnętrznej warstwy bieżnika od wewnętrznego „szkieletu” opony. Oskarżenie poszkodowanego w dużym stopniu było oparte na ekspertyzie Dennisa Carlsona Jr., specjalisty w zakresie analizy wad opon, który zamierzał zeznawać w sądzie. Carlson twierdził, że wspomniane oddzielenie w wewnętrznej strukturze opony powstało na skutek wady w procesie produkcyjnym lub wady w projekcie opony. Istota rozumowania Carlsona polegała najpierw na wykazaniu, że rozpatrywane oddzielenie nie było rezultatem złego używania opony, a następnie na wyciągnięciu wniosku, że musiało ono powstać w rezultacie wady. „Złe używanie” opony znaczy w tym przypadku tyle, co jeżdżenie ze zbyt małym ciśnieniem powietrza w oponie lub przy zbyt dużym obciążeniu pojazdu. Carlson opierał się na opracowanej przez siebie metodologii stwierdzania, czy opona była używana prawidłowo. Jego metoda polegała na wyróżnieniu czterech czynników świadczących o nieprawidłowym używaniu opony (np. większe zużycie brzegów opony w stosunku do jej środka, zmiany koloru na ścianach opony). Warunkiem pozwalającym na stwierdzenie złego używania była obecność dwóch spośród czterech wyróżnionych czynników; sama zaś obecność i stopień wymienionych czynników była orzekana na podstawie obserwacji wzrokowej i badania dotykowego. W rozpatrywanej oponie występowały niektóre z poszukiwanych przez Carlsona oznak, lecz w jego ocenie ich stopień był zbyt mały, aby potwierdzić złe używanie. Argumentował on zatem, że przyczyną oddzielenia w wewnętrznej strukturze opony i w konsekwencji, „wystrzelenia” całej opony nie było niewłaściwe używanie, lecz wada. Orzekał tak, mimo że ogólny stan opony wskazywał na jej duże zużycie, co zresztą sam przyznawał. W szczególności bieżnik opony był tak zużyty, że opona już wcześniej powinna była być wyłączona z użytkowania, oprócz tego w oponie były dwie niestarannie naprawione dziury.

Sąd pierwszej instancji nie dopuścił orzeczenia Carlsona do postępowania uznając, że jest ono mało wiarygodne. Ogólne zasady dowodzenia nakładają na sędziego obowiązek zapewnienia, aby dopuszczane ekspertyzy były relewantne i wiarygodne. Uzasadniając swą decyzję, sąd pierwszej instancji stwierdził, że metoda Carlsona nie spełnia warunków nałożonych na ekspertyzy przez Sąd Najwyższy w sprawie Daubert przeciw Merrell Dow Pharmaceuticals. W tej ostatniej sprawie warunki te dotyczą dopuszczalności ekspertyz naukowych w postępowaniach procesowych. Według standardów wyznaczonych przez kazus Dauberta, przy dopuszczaniu ekspertyz naukowych należy rozważyć następujące czynniki: sprawdzalność teorii naukowej, czy teoria była przedmiotem recenzji lub publikacji, znajomość stopnia błędu w wynikach uzyskiwanych za pomocą teorii oraz stopień akceptowalności w środowisku specjalistów w danej dziedzinie.

Sąd apelacyjny, do którego odwołała się strona oskarżająca, zmienił decyzję sądu pierwszej instancji i odesłał sprawę do ponownego rozpatrzenia co do wiarygodności metody Carlsona. Uznał, że odwołanie się do precedensu Dauberta było błędne i zalecił ocenę wiarygodności ekspertyzy w inny sposób.

Strona Kumho Tire odwołała się do Sądu Najwyższego, który odrzucił decyzję sądu apelacyjnego i zgodził się z decyzją sądu pierwszej instancji, uznając ekspertyzę Carlsona za mało wiarygodną. Nie podważano kompetencji Carlsona, na które składały się: tytuł inżyniera mechanika, 10 lat pracy w Michelin America oraz ekspertyzy w innych wypadkach. Nie kwestionowano jego ogólnej metody badań, choć zwrócono uwagę, że nie spełnia ona warunków Dauberta. Zakwestionowano natomiast to, czy jego metoda pozwala na wiarygodne orzeczenie w sprawie tej konkretnej opony, o którą chodziło. Zwrócono również uwagę, że Carlson dokonał fizycznych oględzin opony dopiero rano tego dnia, w którym składał orzeczenie, a wstępne orzeczenie sformułował na podstawie fotografii. Sąd Najwyższy stwierdził także, że sędzia prowadzący proces ma prawo dobierać sposób sprawdzania wiarygodności ekspertyz według własnego uznania, a warunki Dauberta winny być rozumiane nie w sposób sztywny i schematyczny, lecz w sposób elastyczny.

Kazus opisał Marek Pyka

Źródła:
Kumho Tire Co. v. Carmichael, Supreme Court collection, Cornell University, Law School
http://www.law.cornell.edu/supct/html/97-1709.ZO.html.