BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA

BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA - Kazusy

Wieczorem 16 sierpnia 1996 roku Daryl Atkins i William Jones okradli Erica Nisbetta. Niestety ofiara miała przy sobie znacznie mniej pieniędzy niż oczekiwali złodzieje. Samochodem zawieźli Nisbetta do najbliższego bankomatu i kazali mu podjąć pieniądze. Ich działania zarejestrowała kamera bankomatu. Następnie wywieźli mężczyznę do opuszczonego budynku, gdzie postrzelili go osiem razy. Nisbett zmarł na miejscu.

Sprawcy szybko zostali pojmani przez policję. Podczas przesłuchania przedstawili różne wersje wydarzeń. Ostatecznie wymiar sprawiedliwości uwierzył Jonesowi, który wyjaśniał, że to Atkins strzelał do Nisbetta i tylko on jest winny jego śmierci. Podczas procesu Atkinsa obrońca powołał się na opinię psychologa sądowego Evana Nelsona, który na podstawie rozmów z bliskimi oskarżonego, nagrań z przesłuchania oraz Skali Inteligencji Wechslera orzekł, że oskarżony jest niepełnosprawny intelektualnie (wynik 59 na Skali Wechslera). W związku z nieprawidłowym przebiegiem procesu, sąd nakazał ponowne rozpatrzenie sprawy, w tym powtórne wykonanie testów psychologicznych, które również miał przeprowadzić Nelson. Oskarżenie powołało własnego eksperta. Uznał on, że słownictwo używane przez Atkinsa, jego rozmowy z prawnikiem i zachowanie wskazują, że cechuje go niska inteligencja, ale nie niepełnosprawność intelektualna oraz zdiagnozował antysocjalne zaburzenie osobowości. Ostatecznie sąd skazał Atkinsa na śmierć.

Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych miał jednak wątpliwości, czy skazywanie na śmierć osoby, w przypadku której istnieją wątpliwości co do jej możliwości odpowiadania za popełnioną zbrodnię, nie stanowi wymierzenia kary okrutnej i niezwykłej, a więc jest sprzeczne z 8. Poprawką do Konstytucji Stanów Zjednoczonych. Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne, jako amicus curiae, zwróciło uwagę na kilka wątpliwych kwestii. Po pierwsze podkreśliło, że amerykańskie społeczeństwo sprzeciwia się nakładaniu kary śmierci na osoby niepełnosprawne umysłowo, gdyż godzi to wartości moralne wyznawane przez obywateli; po drugie uwidoczniło niejednoznaczność wyników testów psychologicznych oraz możliwość popełnienia błędu; po trzecie uwidoczniło fakt, że niepełnosprawność umysłowa wpływa na czyny człowieka, a tym samym na wymierzoną mu karę – w sytuacji niepewności co do możliwości intelektualnych oskarżonego nie powinno się wymierzać najwyższej możliwej kary.

Ostatecznie Sąd Najwyższy orzekł, że wykonywanie wyroku śmierci na osobach niepełnosprawnych umysłowo łamie konstytucyjny zakaz stosowania kar okrutnych.

Opracowano na podstawie: Koocher, G.P., Keith-Spiegel, P. (2008). Ethics in psychology and the mental health professions. Oxford: Oxford University Press [str. 240-241].