BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA

BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA - Kazusy

W opisie starałem się pokazać reakcje, jakie pojawiły się na odmowę przez Bronisława Geremka złożenia oświadczenia lustracyjnego. W dyskusji przywołano pojęcie obywatelskiego nieposłuszeństwa. Odpowiedź na pytanie, czy termin ten można przypisać do rozpatrywanego przypadku, jest niezwykle trudna. Autorzy zajmujący się tą problematyką podają różne definicje. Jeden ze znawców obywatelskiego nieposłuszeństwa podkreśla, że należy odróżnić obywatelskie nieposłuszeństwo od nieposłuszeństwa wynikającego z niezgodności jakichś przepisów z sumieniem [1]. Bronisław Geremek w wydanym oświadczeniu zwraca uwagę na – jego zdaniem – sprzeczność ustawy lustracyjnej z zasadą poszanowania godności ludzkiej, którą gwarantuje konstytucja. Odwołuje się więc do prawa, a nie wyłącznie do własnego sumienia. Uważa się jednak, że obywatelskie nieposłuszeństwo ma swoje uzasadnienie, jeśli wszystkie inne kroki zgodne z prawem okazały się nieskuteczne (chyba, że mamy do czynienia z jakąś wyjątkową sytuacją). W analizowanym przypadku ustawa lustracyjna była już zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego, można więc argumentować, że należało poczekać na jego wyrok. Zwraca na to uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich, Janusz Kochanowski: „Obywatelskie nieposłuszeństwo jest instytucją dopuszczalną, kiedy takich środków prawnych nie ma lub kiedy są one iluzoryczne” [2]. Na uwagę zasługuje fakt, że w analizowanym przypadku osobą odwołującą się do obywatelskiego nieposłuszeństwa jest czynny polityk, a więc ktoś, kto ma większy wpływ na kształt prawa niż statystyczny obywatel. Problem stanowi także moralna ocena ustawy lustracyjnej w kształcie krytykowanym przez Geremka. Jak wskazywał w swojej wypowiedzi Bogusław Sonik, obywatelskie nieposłuszeństwo powinno mieć zastosowanie tylko wtedy, gdy w grę wchodzi złamanie podstawowych swobód obywatelskich. To, czy tak było w przypadku ustawy lustracyjnej, pozostawiam bez rozstrzygnięcia.

Opracował Tomasz Kuniński