POLSKI  ENGLISH

BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA - Kazusy

Atkins kontra Virginia

- komentarz

Z punktu widzenia etyki zawodu psychologa proces Atkinsa poruszył ważną kwestię znaczenia opinii psychologicznej dla dalszego funkcjonowania (rodzinnego, społecznego, zawodowego) osoby, dla której opinia jest wydawana. Opinia sformułowana przez biegłego psychologa może zaważyć na życiu klienta. Orzeczenia wydawane w placówkach psychologicznych wpływają na odbiór społeczny klienta oraz na jego własne spostrzeganie samego siebie.

Psychologowie diagnozujący w poradniach psychologicznych oraz innych placówkach najczęściej spotykają się z problemem stygmatyzacji społecznej osób, którym postawiona została diagnoza np. choroby psychicznej. Jak zauważa Poznaniak (1994a, za: Brzeziński, 2009) postawienie diagnozy sprawia, że pacjent zaczyna dopasowywać swoje zachowanie zarówno do opinii psychologicznej, jak i do zachowania osób z jego najbliższego otoczenia, które to osoby spostrzegają go inaczej niż przed diagnozą. Działa tu mechanizm samosprawdzającej się przepowiedni. W związku z tym formułując opinię psychologiczną oraz przekazując ją, psycholog musi wziąć pod uwagę, jakie konsekwencje będzie mieć diagnoza dla klienta.

Psycholog pracujący jako biegły w sądzie ponosi odpowiedzialność za to, jakie badanie diagnostyczne zaplanował i jak je wykonał, a także za to, jakich badań nie zaplanował i nie wykonał (Poznaniak, 2009). Równie wielka odpowiedzialność spoczywa na nim za słowa, które napisał i wypowiedział w sprawach karnych, cywilnych czy rodzinno-opiekuńczych.

Każdy psycholog-diagnosta powinien pamiętać o wytycznych dotyczących stosowania testów psychologicznych do diagnozy oraz interpretowania ich wyników. Według definicji zawartej w dokumencie zatytułowanym „Standardy dla testów stosowanych w psychologii i pedagogice” (1985, APA), test psychologiczny to „specyficzna procedura diagnozowania. Może być zbiorem zadań lub pytań, które w standardowych warunkach mają wywoływać określone rodzaje zachowań i dostarczać wyników o pożądanych własnościach psychometrycznych, tj. posiadających wysoką rzetelność i wysoką trafność”. Test powinien być: (1) obiektywny, czyli pokazujący ten sam wynik w sytuacji, gdy ta sama osoba zostaje przebadana przez różnych psychologów, (2) wystandaryzowany – badanie nim przebiega zawsze zgodnie z tym samym schematem, oraz (3) znormalizowany – wynik danej osoby można porównywać z przeciętnym wynikiem grupy będącej punktem odniesienia. Z kwestią rzetelności wiąże się wielkość błędu, jaki psycholog może popełnić diagnozując osobę badaną danym testem. Wyniki testów psychologicznych powinny być podawane wraz z tzw. przedziałem ufności, który najczęściej wynosi 90-95% prawdopodobieństwa rzetelnego pomiaru. Badanemu, który uzyskał na Skali Inteligencji Wechslera 59 punktów, wynik ten powinien być podany z przedziałem ufności równym + / - 7 punktów. Wielkość błędu musi zostać uwzględniona przez psychologa podczas interpretowania wyniku.

Sprawa Atkins kontra Virginia pokazuje, że wynik testu psychologicznego oraz jego interpretacja decydować mogą o życiu klienta. Chociaż sprawa ta doprowadziła do zakazu skazywania na śmierć osób niepełnosprawnych intelektualnie, sam Atkins został ostatecznie na tę karę skazany, gdyż wymiar sprawiedliwości uznał, że kontakt z prawnikiem podniósł jego iloraz inteligencji, co w konsekwencji sprawiło, że przekroczył granicę diagnozowania niskiego, ale będącego w normie ilorazu inteligencji.

Literatura cytowana:

• Brzeziński, J. (2009). Stosowanie testów psychologicznych w badaniach diagnostycznych. W J. Brzeziński, B. Chyrowicz, W. Poznaniak i M. Toeplitz-Winiewska, Etyka zawodu psychologa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Koocher, G.P., Keith-Spiegel, P. (2008). Ethics in psychology and the mental health professions. Oxford: Oxford University Press [Psychological Assessment: Testing Tribulation str. 227 - 261].

• Poznaniak, W. (2009). Obowiązki i dylematy psychologa sądowego. W J. Brzeziński, B. Chyrowicz, W. Poznaniak i M. Toeplitz-Winiewska, Etyka zawodu psychologa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Literatura rozszerzająca:

• Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne (2002). Brief Filed: 11/01.