BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA

BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA - Kazusy

Obowiązek ochrony osób trzecich przed grożącym im niebezpieczeństwem ze strony klienta psychoterapeuty, jest jedną z najważniejszych zasad psychoterapii. Tzw. duty to warn został wprowadzony w Stanach Zjednoczonych w oparciu o tragiczną historię studentki Tatiany Tarasoff. Psychoterapeuta ma obowiązek ocenić, czy groźby klienta w stosunku do osób trzecich są poważne, czy klient może wprowadzić swoje słowa w czyn czy jedynie wypowiada złowrogie uwagi pod adresem innych w przypływie gniewu. Psychoterapeuta musi również podjąć decyzje dotyczące klienta, który wykazuje tendencje samobójcze (jak w opisanym wyżej przypadku zachował się pan Goldstein). W każdej sytuacji, w której istnieje potrzeba złamania tajemnicy zawodowej w celu ochrony czyjegoś życia, terapeuta musi bardzo ostrożnie wyważyć pomiędzy oceną powagi sytuacji i poziomem cierpienia psychicznego klienta a utratą jego zaufania poprzez uchylenie tajemnicy zawodowej. W celu dokonania oceny sygnalizowanych przez klienta tendencji samobójczych, psychoterapeuta musi wykazać się odpowiednimi kompetencjami oraz wiedzą i doświadczeniem. W sytuacji, w której uzna, że zachowanie klienta może zagrażać jego zdrowiu lub życiu, terapeuta ma obowiązek kierować się dobrem klienta, co jest równoznaczne ze złamaniem zasady zachowywania tajemnicy zawodowej.

Wiele dylematów natury etycznej pojawia się z powodu braku precyzji określenia „zagrożenie życia lub zdrowia”. Shilito-Clarke (2005) wylicza i opisuje zobowiązania, jakie nakłada na terapeutę sytuacja zagrożenia ze strony klienta. M.in. podkreśla wagę oceny realności tych gróźb. Terapeuta musi rozważyć, czy klient posiada indywidualne predyspozycje do bycia agresywnym lub skłonność do rozwiązywania problemów poprzez użycie przemocy, oraz wziąć pod uwagę możliwość ograniczenia podejmowania świadomych decyzji przez klienta, np. z powodu leków przyjmowanych ze względu na chorobę somatyczną lub psychiczną.

Psychoterapeuta pełni dwojaką funkcję: z jednej strony terapia ma pomóc klientowi w zwiększeniu jego autonomii, co wiąże się m.in. z rozwojem umiejętności samodzielnego podejmowania decyzji, jednak z drugiej strony terapeuta jest niejako reprezentantem interesów osób trzecich, powinien więc uświadamiać klientowi potrzeby i prawa innych ludzi.

Goldstein bronił się przed sądem tłumacząc, że Kodeks Cywilny stanu Kalifornia (California Civil Code 43.92) mówi o konieczności zawiadamiania osób trzecich o grożącym im niebezpieczeństwie tylko w sytuacji, gdy terapeuta uzyska takie informacje bezpośrednio od klienta (Goldsteina poinformował ojciec Geno). Sąd pierwszej instancji przyznał rację terapeucie, jednak sąd apelacyjny podważył ten wyrok, twierdząc, że informacja uzyskana od rodziny klienta, dotycząca jego niepokojącego zachowania, jest równie wiążąca dla terapeuty, jak groźby usłyszane bezpośrednio od klienta. Sąd uargumentował ten wniosek stwierdzeniem, że terapia nie odbywa się w próżni, ale w kontekście relacji klienta z rodziną, przyjaciółmi i – ogólnie – społeczeństwem (Koocher, Keith-Spiegel, 2008). Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne wraz z oddziałem kalifornijskim, przyjęło rolę amicus curiae i przekonywało sąd apelacyjny, że po pierwsze, wyrok będzie miał negatywny wpływ na korzystanie z usług psychoterapeutycznych w Kalifornii, oraz po drugie, znacznie poszerza odpowiedzialność terapeuty w sytuacji, w której nie jest on w bliskiej relacji z rodziną klienta i trudno mu ocenić realność gróźb klienta czy motywację członków rodziny.

Literatura cytowana:

• Koocher, G.P., Keith-Spiegel, P. (2008). Ethics in psychology and the mental health professions. Oxford: Oxford University Press [str. 201-202].

• Shillito-Clarke, C. (2005). Jak powinienem postąpić, kiedy osoba, z którą pracuję, sygnalizuje poważne zamiary popełnienia samobójstwa? Jakie problemy należy wziąć pod uwagę? tłum. E. Zaremba-Popławska [w:] Co wolno, a czego nie wolno terapeucie. Zagadnienia etyczne w pytaniach i odpowiedziach, C. Jones, C. Shillito-Clarke, G. Syme, D. Hill, R. Casemore, L. Murdin (red.). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 72 - 75.

Literatura rozszerzająca:

• Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne (2004). Letter in Support of Petition for Review filed 9/04.

• Bersoff, D. (2008) (red.), Ethical conflicts in psychology (4th edition), American Psychological Association, Washington, DC.

• Litwack, T.R. (2001). Actuarial versus clinical assessment of dangerousness. Psychology, Public Policy, and Law, 7, 409-443.

• Otto, R.K. (2000). Assesing and managing violence risk in outpatient settings. Journal of Clinical Psychology, 56, 1239-1262.