BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA

BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA - Kazusy

Autorzy „Standardów dla testów stosowanych w psychologii i pedagogice” (1985, APA) definiują test psychologiczny jako zbiór zadań lub pytań, które w odpowiednich warunkach wywołują określone rodzaje zachowań i dostarczają wyników o pożądanych własnościach psychometrycznych. Test to narzędzie, które powinno być obiektywne, wystandaryzowane, znormalizowane, trafne i rzetelne. Obiektywność oznacza, że wynik testu nie różni się w sytuacji w której ta sama osoba jest badana tym samym testem, ale przez różnych diagnostów. Przeprowadzanie badania zawsze według tego samego schematu zapewnia standaryzacja testu. Znormalizowanie to z kolei taka cecha narzędzia diagnostycznego, która sprawia, że wynik danej osoby można porównywać z przeciętnym wynikiem grupy będącej punktem odniesienia dla tej osoby. Rzetelność określa dokładność z jaką test mierzy badaną cechę. Wyniki testów psychologicznych powinny być podawane wraz z tzw. przedziałem ufności, który najczęściej wynosi 90-95% prawdopodobieństwa rzetelnego pomiaru.

MMPI (aktualna wersja to MMPI-2) zawiera kilka miar za pomocą których można ocenić szczerość badanego (Berry, 1995, za: Carson, Butcher, Mineka, 2003). Ta właściwość Inwentarza jest szczególnie przydatna w sytuacjach, w których oskarżony udaje chorego psychicznie aby uniknąć kary. Motywacja oskarżonego do „udawania złego” czy „dobrego” jest ujawniania przez tzw. skale kontrolne testu. Jednakże wynik testu może zostać zinterpretowany wyłącznie przez osobę posiadającą do tego odpowiednie wykształcenie, a więc przez psychologa czy psychiatrę. Jak stanowi zasada 12 Kodeksu Etyczno-Zawodowego Psychologa (1994), „[p]sycholog wykazuje stałą troskę o prestiż i poziom wykonywania zawodu. Nie udostępnia specyficznych technik diagnozy psychologicznej osobom nieprzygotowanym do ich kompetentnego stosowania. Psycholog przeciwstawia się podejmowaniu działalności psychologicznej, a zwłaszcza stosowaniu specyficznych technik diagnostycznych i terapeutycznych przez osoby nie posiadające kwalifikacji psychologicznych.” Udostępnianie sędziom, prokuratorom czy adwokatom surowych wyników testów psychologicznych może być przyczyną m.in. błędnej interpretacji wyników, stygmatyzowania oskarżonego czy manipulowania wynikami przez strony procesowe w celu uzyskania korzyści dla swoich klientów. Co więcej, pojawić się może niebezpieczeństwo naruszenia integralności stosowanych testów psychologicznych.

Sąd rozpatrujący sprawę Hudginsa uznał, że informacje uzyskane na podstawie diagnozy zdrowia psychicznego nie mogą być wykorzystywane do innych celów, niż te które zostały wyznaczone przez sąd – w tym przypadku diagnoza służyła ocenie umiejętności rozumienia czynów popełnianych przez oskarżonego. Niestety organy procesowe często wymagają od psychologów ujawniania surowych wyników badań diagnostycznych (Czeredecka, Gierowski, 2012 konferencja). Toeplitz-Winiewska (2012 konferencja) zwraca uwagę na problem przekazywania surowych wyników innemu biegłemu do interpretacji – zachowanie takie jest sprzeczne ze standardami zawodu psychologa, gdyż analiza i interpretacja wyników nie może odbywać się w oderwaniu od sytuacji diagnozowania. Tak więc poszczególne odpowiedzi badanego nie powinny być ukazywane i interpretowane w izolacji od pozostałych wyników czy sytuacji diagnozowania, jak uczynił to prokurator podczas rozprawy Hudginsa.

Literatura cytowana:

• Berry, D.T. (1995). Detecting distortion in forensic evaluations with the MMPI-2. W R.C. Carson, J.N. Butcher, S. Mineka (red.), Psychologia zaburzeń (vol. 2). Gdańk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

• Czeredecka, A., Gierowski, J.K. (2012). Konferencja „Psychologia i prawo. Teoria i praktyka u progu XXI wieku”, Kraków.

• Polskie Towarzystwo Psychologiczne (1994). Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa.

• Toeplitz-Winiewska, M. (2012). Konferencja „Psychologia i prawo. Teoria i praktyka u progu XXI wieku”, Kraków.

Literatura rozszerzająca:

• Koocher, G.P., Keith-Spiegel, P. (2008). Ethics in psychology and the mental health professions. Oxford: Oxford University Press [Psychological Assessment: Testing Tribulation str. 227 - 261]

• Brzeziński, J. (2009). Stosowanie testów psychologicznych w badaniach diagnostycznych. W J. Brzeziński, B. Chyrowicz, W. Poznaniak i M. Toeplitz-Winiewska, Etyka zawodu psychologa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Polskie Towarzystwo Psychologiczne (2014). Opinia o projekcie badania sędziów.

• Poznaniak, W. (2009). Obowiązki i dylematy psychologa sądowego. W J. Brzeziński, B. Chyrowicz, W. Poznaniak i M. Toeplitz-Winiewska, Etyka zawodu psychologa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN