BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA

BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA - Kazusy

Ustawa o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów potwierdza prawnie status zawodu psychologa jako zawodu zaufania publicznego. Obowiązek zachowywania tajemnicy zawodowej stanowi jedną z czterech cech zawodów zaufania publicznego. Pozostałe trzy cechy to: (1) uzyskiwanie od klienta informacji dotyczących prywatnych, intymnych spraw, (2) posiadanie specjalistycznego wykształcenia, przygotowującego do wykonywania tego zawodu oraz (3) kierowanie się w relacjach z klientem zasadami etyki zawodowej. Tymczasem wyniki polskich (Stepulak, 1999) i amerykańskich badań (Blanck, Bellack, Rosnow, Rotheram-Borus, Schooler, 1992) pokazują, że obszary etyki zawodowej związane z kwestiami poufności i zachowywania tajemnicy zawodowej wywołują najwięcej dylematów etycznych wśród psychoterapeutów.

Z zasady zachowywania tajemnicy zawodowej wynika kilka reguł postępowania, które obowiązują psychoterapeutów podczas wykonywania obowiązków zawodowych. Po pierwsze, psychoterapeuta ma obowiązek zapewnić klientowi odpowiednie warunki przebiegu sesji terapeutycznych. Gabinet terapeutyczny nie powinien być jednym z pokoi prywatnego mieszkania terapeuty, gdyż terapeuta nie jest w stanie uchronić klienta przed różnymi czynnikami zakłócającymi sesję (np. dzwoniący telefon, rodzina terapeuty, itp.). Klienci powinni być przyjmowani w odpowiednich odstępach czasowych, aby nie spotykali się w poczekalni, gdyż naraża to klienta na identyfikację zarówno ze strony innych klientów, jak i rodziny terapeuty (Toeplitz-Winiewska, 2009). Oczywiście psychoterapeucie nie wolno rozmawiać z przyjaciółmi czy członkami rodziny na temat swoich klientów.

Po drugie, psychoterapeuta powinien zadbać o odpowiednie zabezpieczenie dokumentacji terapeutycznej (notatek z sesji, wyników przeprowadzonej diagnozy, itp.). Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2006 roku dokumentacja terapeutyczna powinna zawierać jedynie wyniki diagnozy oraz notatki dotyczące przebiegu sesji terapeutycznych. Warto ograniczyć do minimum informacje, które mogą być wykorzystane do zidentyfikowania klienta i umożliwiające kontaktowanie się z nim w razie potrzeby. Casemore (2005) podkreśla, że zawsze informuje klientów jakiego rodzaju informacje o nich zapisuje oraz podkreśla prawo do wglądu w notatki jeżeli klient sobie tego zażyczy. Brytyjski terapeuta zaznacza, że stara się nie umieszczać w notatkach żadnych informacji, które mogłyby zaszkodzić klientowi oraz takich z powodu których miałby obawy przed udostępnieniem klientowi jego dokumentacji. Casemore (tamże) zwraca również uwagę na konieczność znalezienia bezpiecznego miejsca do przechowywania dokumentacji oraz zabezpieczenia jej na wypadek poważnej choroby czy śmierci terapeuty.

Po trzecie, norma poufności zobowiązuje terapeutę do określonego zachowania podczas superwizji czy konsultacji. W sytuacji gdy zajdzie potrzeba konsultacji z innym specjalistą (np. lekarzem), psychoterapeuta ma obowiązek spytać klienta o zgodę na udostępnienie informacji o nim oraz musi zapewnić klientowi anonimowość podczas omawiania jego problemów. Psychoterapeuta ma obowiązek poddawania się superwizji (zapewnia ona lepszą jakość pracy terapeutycznej i wpływa na skuteczność działań terapeuty), w związku z czym powinien poinformować klienta, że ma zamiar superwizować jego przypadek, wyjaśnić mu na czym takie spotkania polegają oraz zapewnić, że superwizor jest zobowiązany do zachowywania tajemnicy zawodowej.

Po czwarte, w sytuacji w której psychoterapeuta ma zamiar posłużyć się historią choroby klienta do celów szkoleniowych, powinien w pierwszej kolejności spytać klienta o zgodę na takie działanie. Jeśli klient wyrazi zgodę, terapeuta musi zmodyfikować informacje uzyskane podczas sesji terapeutycznych w taki sposób, żeby ryzyko rozpoznania klienta przez osoby trzecie było jak najmniejsze [patrz kazus: Doe kontra Roe].

Casemore (2005) podkreśla, że notatki psychoterapeutyczne nie mają „immunitetu” wobec prawa – może więc zdarzyć się sytuacja w której sąd wezwie terapeutę na świadka. Fiutak i Dąbrowski (2012) podkreślają, że sąd ma prawo zwolnić terapeutę z obowiązku zachowywania tajemnicy zawodowej jedynie w sprawach karnych. Do zwolnienia wystarczy argument, że zeznanie psychologa jest nieodzowne dla zapewnienie prawidłowego wyroku. Terapeuta nie powinien udostępniać swoich notatek adwokatom, prokuratorom czy policjantom, jeżeli sąd mu tego nie nakaże. Nie ma również obowiązku odpowiadać na pytania organów ścigania dotyczące jego klientów. Prawo nie zobowiązuje terapeuty do stawiania się w sądzie na prośbę stron czy ich prawników.

Podsumowując, psychoterapeuta nie może ujawnić poufnych danych na temat klienta w sądzie, jeżeli klient sam nie wyrazi na to zgody, lub jeśli sąd nie zwolni terapeutę z obowiązku zachowywania tajemnicy zawodowej.

Literatura cytowana:

• Casemore, R. (2005). Jakie kwestie natury etycznej i praktycznej mogą być związane z przechowywaniem dokumentacji poszczególnych przypadków? [w:] Jones, C., Shillito-Clarke, C., Syme, G., Hill, D., Casemore, R., Murdin, L., Co wolno, a czego nie wolno terapeucie. Zagadnienia etyczne w pytaniach i odpowiedziach. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psycyhologiczne.

• M. Toeplitz-Winiewska, Udzielanie pomocy psychologicznej [w:] Etyka zawodu psychologa, J. Brzeziński, B. Chyrowicz, W. Poznaniak, M. Toeplitz-Winiewska (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 235 - 263.

Literatura rozszerzająca:

• Winnick, B. J. (1996). The psychotherapist-patient privilege: A therapeutic jurisprudence view. University of Miami Law Review, Vol. 50, s. 249-264.

• DeBell, c., Jones, R.D. (1997). Privileged Communication at Last? An Overview of Joffee v. Redmond. Professional Psychology: Research and Practice, Vol. 2 (6), s. 559-566.

• Marsh, J.E. (2013). Empirical Support for the United States Supreme Court’s Protection of the Psychotherapist–Patient Privilege. Ethics & Behavior, 13(4), s. 385–400.

• Shuman, D.W., Foote, W. (1999). Jaffe v. Redmond's impact: After the Supreme Court's recognition of a psychotherapist–patient privilege. Professional Psychology: Research and Practice, Vol. 30(5), s. 479-487.

• The Federal Psychotherapist-Patient Privilege (Jaffe v. Redmond, 518 U.S. 1). History, Documents, and Opinions.