BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA

BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA - Kazusy

Diagnostyka psychologiczna stanowi jedną z podstawowych form działalności zawodowej psychologa. Diagnozowanie powinno być przeprowadzane rzetelnie i dokładnie, z zachowaniem odpowiednich procedur. Psycholog musi pamiętać, że diagnozowanie nie stanowi psychoterapii ani pomocy psychologicznej, jedynie moment przekazywania diagnozy przybiera postać oddziaływania psychologicznego, które można traktować jako formę pomocy (Toeplitz-Winiewska, 2009). Podczas procesu diagnozowania psycholog powinien stworzyć relację opartą na bezstronności i obiektywizmie, jednocześnie stwarzając życzliwą atmosferę pełną poczucia bezpieczeństwa. Atmosfera stworzona przez psychologa podczas procesu diagnostycznego jest niezwykle ważna ze względu na nakaz kierowania się dobrem osoby diagnozowanej, gdyż uczucie napięcia emocjonalnego, które towarzyszy diagnozowanemu oraz warunki zewnętrzne towarzyszące diagnozowaniu mogą mieć wpływ na wyniki diagnozy.

Na początku procesu diagnozowania psycholog musi zawrzeć z klientem kontrakt, wcześniej omawiając kwestie takie jak np.: cel diagnozy, zakres interwencji psychologicznej, czas trwania badania, a także oczekiwania klienta (Toeplitz-Winiewska, 2009). Po uzyskaniu świadomej i dobrowolnej zgody na udział w procesie diagnozowania psycholog przystępuje do diagnozowania. Przeprowadzając badania diagnostyczne powinien pamiętać, że nie może w żaden sposób wykorzystywać swojego autorytetu w celu wpływania na odpowiedzi klienta czy jego postanowienia odnośnie np. braku zgody co do dalszego uczestniczenia w procesie diagnozy. Szczególnie trudne sytuacje pod kątem etycznym pojawiają się, gdy psycholog przeprowadza badania diagnostyczne np. na zlecenie sądu. Zakończenie procesu diagnozy wiąże się z obowiązkiem przekazania klientowi informacji zwrotnej oraz wskazaniem w jakim czasie psycholog przygotuje pisemną diagnozę. Diagnosta musi pamiętać, że każda opinia psychologiczna wywiera wpływ nie tylko na psychologa, ale także ma konsekwencje społeczne. Owe konsekwencje ujawniły się w analizowanym studium przypadku, kiedy diagnoza przeprowadzona przez psychologa wywarła negatywny wpływ na relacje ojca i dziecka, a także na spostrzeganie ojca przez innych członków rodziny (np. matkę dziecka). Diagnosta musi zachować szczególną ostrożność podczas formułowania wniosków z diagnozy. Zaleca się aby nie formułować opinii psychologicznej na podstawie pojedynczego badania czy wyników jednego testu, szczególnie, gdy początkowa diagnoza wydaje się być niekorzystna dla osoby badanej czy może mieć negatywny wpływ na jej relacje z najbliższymi.

Toeplitz-Winiewska (2009) zwraca uwagę, że diagnozowanie dzieci czy młodzieży jest zadaniem jeszcze trudniejszym niż badania diagnostyczne osoby dorosłej ze względu na specyfikę badania osób nieletnich. Zarówno podczas przeprowadzania diagnozy oraz w czasie omawiania wyników badań psycholog musi dostosować wysyłane przez siebie komunikaty do wieku i doświadczenia dziecka (Toeplitz, 2007). Dodatkowo diagnosta musi być świadomy, że na proces diagnozy, a tym samym na jej wyniki, mogą mieć wpływ takie czynniki jak np. słabsza umiejętność rozumienia przez dziecko sytuacji badawczej i procedury, większa podatność na stres niż u osób dorosłych czy słabsza znajomość przysługujących praw (Toeplitz, 2007). Formułowanie diagnozy wymaga od psychologa dużych kompetencji oraz wrażliwości, szczególnie, gdy wyniki diagnozy mogą wpłynąć negatywnie na relacje dziecka z opiekunami czy innymi członkami rodziny.

Literatura cytowana:

• Moline, M.E., Williams, G.T., Austin, K.M. (1998). Documenting Psychotherapy. Essentials for Mental Health Practitioners. Sage Publications.

• Toeplitz-Winiewska, M. (2009). Podstawowe zasady etycznego prowadzenia diagnozy [w:] Etyka zawodu psychologa, J. Brzeziński, B. Chyrowicz, W. Poznaniak, M. Toeplitz-Winiewska (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 181 – 196.

• Toeplitz, Z. (2007). Zawieranie kontraktu psychologicznego z dzieckiem. W A.I. Brzezińska, Z. Toeplitz (red.), Problemy etyczne w badaniach i interwencji psychologicznej wobec dzieci i młodzieży (s. 237-245). Warszawa: „Academica” Wydawnictwo SWPS.