POLSKI  ENGLISH

BIOETYKA / ETYKA MEDYCZNA - Kazusy
Estelle kontra Smith - komentarz

W sprawie Estelle kontra Smith Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych orzekł, że państwo nie może zmuszać oskarżonego do wzięcia udziału w badaniu psychiatrycznym, którego wyniki mogą zostać wykorzystane do skazania go na śmierć. Jest to niezgodne z prawem do obrony własnej oraz narusza zakaz samooskarżenia, w związku z czym wyniki takiej diagnozy nie mogą zostać wykorzystane w procesie.

Analizując sprawę pod kątem etyczno-zawodowym dostrzec można co najmniej kilka wątpliwości. Po pierwsze, jak zauważają Koocher i Keith-Spiegel (2008) Smith nie został poinformowany, że może zachować milczenie podczas diagnozy psychiatrycznej. Nikt nie uprzedził go, że wszystko co powie podczas badania psychiatrycznego może posłużyć jako dowód przeciwko niemu podczas zasądzania kary śmierci. Klient ma prawo wiedzieć jaki jest cel badania oraz kto będzie miał dostęp do jego wyników. Psychiatra powinien poinformować Smitha o powyższych zastrzeżeniach a następnie starać się uzyskać od niego zgodę na udział w badaniu. Podobne wytyczne zawiera projekt Kodeksu Etycznego Biegłego Psychiatry, który w punkcie 8 stwierdza, że: „[o]bowiązkiem biegłego jest poinformowanie opiniowanej osoby o celach i skutkach prawnych badania sądowo-psychiatrycznego, prawnej odmienności relacji opiniowany-ekspert, od zwykłych interakcji lekarz-pacjent” (Pobocha, 1997).

Bersoff (2008) zauważa, że Amerykańskie Towarzystwo Medyczne przestrzega zasady według której lekarze dokonujący diagnozy jako eksperci np. w sądzie, którzy wykraczają poza przyjęte zasady diagnozowania, dostają naganę lub nawet zostają wykluczeni z Towarzystwa. Co więcej, niezgodne ze standardami Towarzystwa zeznanie będzie skutkowało zamieszczeniem odpowiedniej informacji w krajowej bazie danych do której dostęp mają m.in. władze szpitali oraz adwokaci. Wielu kolegów po fachu Grigsona było oburzonych informacją, iż stwierdził on ze 100% pewnością możliwość agresywnego zachowania oskarżonego bez wykonania ponownej diagnozy, jak również i tym, że po jednym wywiadzie ze Smithem uznał, iż może on brać udział w procesie i zostać osądzony.

W powyższej sprawie należy również zwrócić uwagę na zagadnienie konfliktu ról jakiego doświadczyć może psychiatra, który diagnozuje lub leczy osobę oskarżoną. Z jednej strony ma on etyczny obowiązek kierować się dobre klienta, z drugiej zaś musi brać pod uwagę, że jest zatrudniony przez państwo w roli biegłego. Biegły psychiatra musi bezwzględnie pamiętać o wpływie jego opinii na dalsze losy osoby badanej. Powinien więc dołożyć wszelkich starań aby wydana przez niego opinia była rzetelna i oparta na dogłębnej diagnozie uwzględniającej różne czynniki sytuacyjne mające wpływ na zachowanie oskarżonego.

Literatura cytowana:

• Bersoff, D.N. (red.) (2008). Ethical Conflicts in Psychology. American Psychological Association.

• Koocher, G.P., Keith-Spiegel, P. (2008). Ethics in psychology and the mental health professions. Oxford: Oxford University Press.

• Pobocha, J. (1997). Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry? Postępy Psychiatrii i Neurologii, 6, 1(4), 143-148.

Literatura rozszerzająca:

• American Academy of Psychiatry and the Law (2005). Ethics Guidelines for the Practice of Forensic Psychiatry.

• Gutheil, T.G. (2009). Ethics and forensic psychiatry. W S. Bloch i S.A. Green (red.), Psychiatric ethics (fourth edition). Oxford University Press.

• Gutheil, T.G., Simon, R.I. (2004). Avoiding bias in expert testimony. Psychiatric Annals, 34, 258-270.

• Shuman, D.W., Greenberg, S.A. (1998). The Role of Ethical Norms in the Admissibility of Expert Testimony, The Judges Journal, 37, 49, 42-43.